Zmiany w przepisach imigracyjnych w Polsce coraz bliżej

Projekt ustawy o prawie imigracyjnym już po poprawkach Senatu

W środę nad poprawkami Senatu debatowała Komisja Nadzwyczajna, a w czwartek 20 marca za ich przyjęciem bądź odrzuceniem głosowano w Sejmie. Oprócz poprawek redakcyjnych i doprecyzowujących, wyższa Izba Parlamentu wprowadziła dwie ważne zmiany.

Zatrudnianie cudzoziemców nie tylko na podstawie umowy o pracę

Planowaną kluczową zmianą w zatrudnianiu cudzoziemców miała być konieczność zatrudniania ich, co do zasady, wyłącznie w oparciu o umowę o pracę bez możliwości zastosowania umów cywilno-prawnych, w tym umowy zlecenia. Innymi słowy, warunkiem uzyskania zezwolenia na pracę lub rejestracji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom było wskazanie we wniosku umowy o pracę jako podstawy angażu cudzoziemca.

Siłą argumentów firm zatrudniających cudzoziemców oraz wspierających ich podmiotów projektowany przepis został zmieniony jeszcze zanim tekst trafił do Senatu. Głównym argumentem był obowiązek równego traktowania podmiotów rynku pracy oraz jego elastyczność, jak również powołanie się na zasadę swobody umów.

Jedynym obszarem, w którym umowa o pracę utrzymała się jako jedyna podstawa powierzenia pracy obcokrajowcom pozostały agencje pracy tymczasowej. Jednak w opinii Senatu – powołującego się na analogiczne argumenty, jak wyżej przywołane – również powierzenie pracy przez agencje pracy tymczasowej powinno móc odbywać się także w oparciu o inną podstawę, czyli przede wszystkim w oparciu o umowy cywilnoprawne.

Nie oznacza to jednak, że zmian w prawie imigracyjnym nie będzie

Wiele zmian, o których pisaliśmy już w październiku przeszło proces legislacyjny. Które z nich zostały ostatecznie zatwierdzone? To m.in.:

a)  całkowita rezygnacja z tzw. testu rynku pracy lub inaczej obowiązku uzyskania informacji starosty w przypadku ubiegania się o zezwolenie na pracę, przy jednoczesnym zachowaniu możliwości wprowadzenia przez starostów listy zawodów, w których odmowa wydania zezwolenia na pracę będzie obligatoryjna,

b) pełna elektronizacja procesu uzyskania zezwolenia na pracę bez możliwości składania wniosków w formie papierowej. Ścieżka elektroniczna będzie dotyczyć także ewentualnego postępowania odwoławczego czy powiadomień związanych z zezwoleniami na pracę,

c) zezwolenie na pracę na okres 1 roku w przypadku nowopowstałych podmiotów oraz zachowanie minimalnych warunków zatrudnienia, bez których zezwolenie na pracę nie zostanie wydane, tj. ¼ pełnego czasu pracy,

d) odmowa wydania zezwolenia w przypadku zaległości podmiotu powierzającego pracę w opłacaniu składek w ZUS oraz

e) przeciwdziałanie nieuczciwym podmiotom, poprzez obligatoryjną odmowę wydania zezwolenia w przypadku działania, które ma na celu jedynie ułatwienie cudzoziemcom wjazdu na terytorium Polski.

Zdecydowanie na uwagę zasługuje wspominana już zmiana dotycząca obowiązku wprowadzenia do systemu teleinformatycznego, przy pomocy którego procedowane są wnioski o zezwolenie na pracę (portal praca.gov.pl), umowy o pracę lub też umowy cywilnoprawnej zawartej z cudzoziemcem na podstawie uzyskanego właśnie zezwolenia na pracę. W rezultacie, przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności podstawy zatrudnienia wprowadzono instrumenty pozwalające ograniczyć powierzenie pracy na warunkach niezgodnych z treścią zezwolenia na pracę.

Pracodawcy powinni przyjrzeć się zaproponowanym przepisom przewidującym konieczność pozyskania od cudzoziemców wybranych danych osobowych oraz kopii dokumentów zawierających te dane w celu potwierdzenia tożsamości i uprawnienia do wykonywania pracy. Dodatkowo w zmienionej ustawie doprecyzowano obowiązki podmiotów zatrudniających związane z weryfikacją i przechowywaniem dokumentów pobytowych przed zatrudnieniem, w trakcie zatrudnienia oraz po jego ustaniu.

Rozwiązaniem zasługującym na uwagę była również poprawka dotycząca obowiązku dołączenia do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę informacji odnoszącej się do karalności cudzoziemca. Poprawka ta, wprowadzona jeszcze przed skierowaniem projektu pod obrady Senatu, uzyskała poparcie tego ostatniego. Ostatecznie Sejm odrzucił poprawkę Senatu w tym zakresie, więc obowiązek ten nie wejdzie w życie.

Nie dla podwyższenia kar w kodeksie pracy, tak dla niezapowiedzianych kontroli

Projekt ustawy zakłada podwyższenie kar dla pracodawców za nielegalne powierzenie pracy cudzoziemcom z przedziału od 1 tysiąca do 30 tysięcy złotych na od 3 tysięcy do 50 tysięcy złotych.

Co jest jednak ciekawe, równocześnie izba wyższa zdecydowała o wykreśleniu art. 87 projektu, tj. podwyższenie kar wskazanych w kodeksie pracy za naruszanie praw pracowniczych niezwiązanych z zatrudnianiem cudzoziemców uznając, że te przepisy uregulowane są w kodeksie pracy i ich zmiana nie jest objęta zakresem prac Parlamentu. Z drugiej strony, jak wskazał przedstawiciel resortu odpowiedzialnego za pracę, kary za niezgodne z prawem zatrudnianie Polaków nie były zmieniane od 2007 roku. Wprowadzona zmiana znalazła poparcie wśród członków niższej izby, gdzie posłowie zagłosowali za jej przyjęciem, więc tym samym limit kar wynikający z kodeksu pracy nie został zmieniony.

Senat zdecydował także o wykreśleniu z projektu ustawy art. 99, tj. dodanie do art. 48 ust. 11 ustawy z dnia 6 marca 2018 r.  Prawo przedsiębiorców dwóch przypadków, w których kontrola może odbyć się bez wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia, a które to punkty dotyczyć miały właśnie kontroli Staży Granicznej i Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców. Innymi słowy, odpadła podstawa prawna dla niezapowiedzianych kontroli oraz kontroli krzyżowych. Tym razem jednak posłowie zdecydowali, że mają inne zdanie niż senatorowie i w ostatecznym głosowaniu odrzucili wprowadzoną przez tych ostatnich poprawkę.

A wszystko to w świetle planów Państwowej Inspekcji Pracy na 2025 rok, która zapowiada 55 tysięcy kontroli. Szczególną uwagę inspektorzy mają poświęcić właśnie legalności zatrudnienia cudzoziemców, umowom cywilnoprawnym oraz przestrzeganiu przepisów związanych z ochroną praw pracowniczych.

Kiedy możemy spodziewać się, że zmiany przepisów imigracyjnych wejdą w życie?

Zgodnie z treścią uchwalonej ustawy, ma ona wejść w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Można zatem przewidywać, że jeśli ustawa zostanie podpisana przez Prezydenta, na nowych zasadach będziemy pracować już w ciągu najbliższych 2 miesięcy.

Projekt ustawy o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej jest, obok rządowych projektów ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, jednym z trzech obecnie procedowanych aktów prawnych dotyczących kwestii legalizacji pracy i pobytu cudzoziemców, więc kolejne miesiące będą przynosiły duże zmiany w zakresie prawa imigracyjnego.