Energieopslag: beleidsontwikkelingen en het investeringslandschap

In het vorige artikel bespraken we de rol van energieopslag en de verschillende technologische oplossingen in deze opkomende markt. We bekijken hoe de markt in Nederland zich ontwikkelt, hoe regels en beleid helpen en wat er beter kan om de groei te versnellen. Dit artikel gaat over elektriciteitsopslag op netschaal.

De huidige situatie in Nederland

De elektriciteitsnetten in Nederland komen steeds meer onder druk te staan. De snelle groei van hernieuwbare energie en de elektrificatie van de economie zorgen voor meer vraag. Hierdoor raakt het elektriciteitsnetwerk vaker verstopt en neemt het risico op black-outs toe. Hierdoor wordt het lastiger om nieuwe energiebronnen te bouwen. Daarnaast is er onvoldoende capaciteit om nieuwbouw projecten te ondersteunen.

Uitdagingen voor netbeheerders

Netbeheerders zoals TenneT, Alliander, Enexis, Stedin staan voor grote uitdagingen. Het onderhouden en uitbreiden van het netwerk vraagt om grote investeringen. Ze zien dat flexibiliteit in het elektriciteitssysteem steeds belangrijker wordt. Batterijen en andere opslagmethoden zijn hierbij belangrijk. Volgens TenneT is er tegen 2030 minimaal 10 GW aan batterijopslag nodig.

Nederland loopt achter op energieopslag

Energieopslag is belangrijk voor de energietransitie, maar Nederland loopt achter op andere landen in het gebruik hiervan. De capaciteit op dit moment is 135 MWh, terwijl het Verenigd Koninkrijk. Tegelijk brengt opslag uitdagingen met zich mee. Als opslag niet goed wordt beheerd, kan het ons elektriciteitsnet juist extra belasten. Daarom is een goede samenwerking met duidelijke regelingen tussen netbeheerders en ontwikkelaars belangrijk.

Gebrek aan beleid voor energieopslag

Nederland heeft nog geen helder plan of strategie voor energieopslag. Er zijn nog weinig stimuleringsmaatregelen, zoals wetgeving of belastingvoordelen. Tot nu toe zijn het vooral ontwikkelaars, exploitanten en investeerders die de sector vooruit helpen. Dit zorgt voor onzekerheid bij voorlopers in de markt, maar biedt ook kansen voor strategische investeerders.

Vooruitgang in Nederland

Ondanks de achterstand zijn er positieve ontwikkelingen. Bedrijven als GIGA Storage en SemperPower bouwen aan nieuwe opslagprojecten. GIGA Storage heeft twee lithiumbatterijen van 36 MW/55,5 MWh operationeel.  SemperPower heeft een lithiumbatterijproject van 9,3 MW/9,9 MWh operationeel en werkt aan twee projecten van in totaal 60 MW/131 MWh. Hoewel deze projecten kleiner zijn dan die in Duitsland of het Verenigd Koninkrijk, vormen ze een belangrijke stap voor de Nederlandse energiemarkt.

Recente beleidsontwikkelingen

De EU en de Nederlandse regering erkennen steeds meer het belang van energieopslag voor de energietransitie. Ze kondigden verschillende beleids- en regelgevingsmaatregelen aan om de groei van opslagtechnologieën te stimuleren.

Beleidsontwikkelingen in de EU

De energiemarkt verandert snel, en daarom past de Europese Commissie de regels aan. In maart 2023 presenteerde ze haar plannen voor de hervorming van de elektriciteitsmarkt. Een belangrijk doel: meer schone en flexibele oplossingen, zoals vraagrespons en opslag, om te concurreren met gas.

Aanbevelingen voor energieopslag

De Europese Commissie stelde nog geen specifieke doelen vast voor energieopslag. Wel heeft het een lijst met aanbevelingen ontwikkeld voor EU-landen voor energieopslag. Het document onderstreept de rol van flexibiliteit op het elektriciteitssysteem. De Commissie adviseert om:

• Netwerktarieven en tariefregelingen af te stemmen op de unieke eigenschappen van energieopslag.
• De vergunningstrajecten voor opslagtechnologieën te versnellen.

Het REPowerEU-plan laat zien hoe energieopslag bijdraagt aan een flexibeler en betrouwbaarder energiesysteem:

• Het integreren van hernieuwbare energiebronnen te vergemakkelijken. 
• Het ondersteunen van het elektriciteitsnet.
• Het verschuiven van energie naar momenten waarop de vraag het hoogst is.

Wet- en regelgeving rondom energieopslag 

De EU ontwikkelt wetgeving die opslagtechnologieën minder belemmert. Het Fit-for-55-pakket stelt voor om de dubbele belasting van energieopslag af te schaffen. Op het moment van publicatie ligt het voorstel bij het Europees Parlement en de Europese Raad.

De EU Net Zero Industry Act stimuleert belangrijke net-zerotechnologieën, zoals batterijen en opslag. Denk aan:

• Identificeren van strategische projecten.
• Vereenvoudigen van administratieve processen en het versnellen van vergunningen.
• Ondersteunen van innovatie in de belangrijkste technologieën.
• Opzetten van Net-Zero Industry Academies voor training en onderwijs op gebied van net-zerotechnologieën. 

Nederlandse beleidsontwikkelingen

De Nederlandse overheid heeft de afgelopen jaren stappen gezet om energieopslag te ondersteunen. Zo is de dubbele belasting op energieopslag afgeschaft, waardoor systemen niet langer belast worden bij zowel opladen als ontladen. Ook is kabelpooling toegestaan. Dat betekent dat bedrijven een aansluiting delen voor zowel de opslag als opwekking van duurzame energie.

Beperkte financiële steun voor energieopslag

Hoewel er Europese richtlijnen zijn, ontbreekt in Nederland een duidelijke nationale strategie en financiële stimulans voor energieopslag. Er zijn geen subsidies voor losse opslagprojecten. Alleen opslagprojecten die op dezelfde locatie zijn gevestigd, zoals zonne- of windparken, profiteren soms van bestaande subsidieregelingen. Maar verder hebben we weinig formele steun. Dit maakt opzichzelfstaande opslagprojecten een risicovolle investering, vooral voor minder ervaren energie-investeerders.

Om risico’s te verkleinen, sluiten opslagbedrijven vaak langlopende huurcontracten of prijsafspraken. Dit maakt hun businesscase beter financierbaar, maar beperkt ook de flexibiliteit in een snel veranderende markt.

Bestaande fiscale en investeringsregelingen

Hoewel er in dit stadium geen specifieke subsidies worden verstrekt voor projecten op netniveau, biedt de overheid wel indirecte steun:

• Belastingvoordelen: bijvoorbeeld de Energie-investeringsaftrekregeling voor ondernemers.
• Innovatiekrediet: Eurekite heeft bijvoorbeeld financiering ontvangen voor een batterijseparatorapplicatie. 
• Aandeleninvesteringen: Invest NL investeerde bijvoorbeeld in batterijbedrijven LeydenJar en Elestor.
• R&D-steun: via het Nationaal Groeifonds is €450 miljoen toegewezen aan NXTGEN HIGHTECH en €296 miljoen aan Material Independence & Circular Batteries.

Marktuitdagingen en regelgeving

Ondanks deze initiatieven lopen marktpartijen nog steeds tegen belemmeringen aan. In een onderzoek uit Q1 2023 gaf 75% van de respondenten aan dat het huidige beleid niet of nauwelijks ondersteunend is voor de groei van energieopslag. De manier waarop energie wordt belast, zorgt voor problemen. Nederland belast opslag als verbruiker én producent, waardoor de operationele kosten hoog oplopen. Deze kosten maken vaak het grootste deel uit van de opexkosten voor energieopslagmiddelen, wat een negatieve invloed heeft op de business case. 

Marktdeelnemers willen ook:

• Nationale doelstellingen voor energieopslagoplossingen.
• Efficiëntere vergunningsprocedures als ondersteuning bij de ontwikkeling van opslagmiddelen.

Eerste stappen naar een routekaart

In juni 2023 bracht de overheid haar eerste routekaart voor energieopslag uit. Hierin erkennen ze de rol van energieopslag en stimuleren ze samenwerking binnen de sector. De overheid onderzoekt ook mogelijke aanpassingen in de tariefstructuur.

In landen zoals België en het Verenigd Koninkrijk zijn vergelijkbare barrières al weggehaald, met positieve effecten voor de sector. Nederland bekijkt of opslag en omzetting van energie een andere belasting moeten krijgen. Dit overleg met de Autoriteit Consument en Markt en netwerkgebruikers is een stap in de goede richting, maar verdere actie is nodig om de groei van energieopslag echt te versnellen.

Landschap voor investeerders ontwikkelen

Investeerders tonen steeds meer belangstelling voor energieopslag, zowel via schuld- als aandelenfinanciering. Grote batterijprojecten met lithium-ion zijn populair, omdat de technologie zich heeft bewezen. In Nederland hebben partijen zoals Triodos en Meewind recent geïnvesteerd in bedrijven als GIGA Storage en SemperPower.

Minder investeringen dan in andere landen

Ondanks de groeiende interesse blijft het investeringsniveau in Nederland achter bij landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. In andere landen investeren grote banken en beleggers meer in energieopslag. Dit komt vooral door de uitdagingen in Nederland, zoals de complexe tariefstructuur en het ontbreken van specifieke subsidies.

Als deze obstakels verdwijnen, kunnen investeerders meer kansen grijpen in Nederlandse energieopslag. Investeerders geven aan bereid te zijn om financiering te verstrekken zodra de investering aantrekkelijker wordt.

Financiering voor opkomende opslagtechnologieën

Nieuwe opslagtechnologieën trekken vooral investeerders aan die in start-ups investeren. Een voorbeeld hiervan is Elestor, een ontwikkelaar in flowbatterijtechnologie. Wij adviseerden bij hun kapitaalronde van €30 miljoen onder leiding van Equinor en Invest-NL in 2022. 

Naast eigen vermogen kunnen startups en technologiebedrijven profiteren van:

• Europese subsidies & stimuleringsprogramma’s – zoals het Innovatiefonds, CEF-Energie en LIFE.
• Schuldfinancieringsinstrumenten – zoals groeifinanciering van de Europese Investeringsbank (EIB), waarmee wij LeydenJar Technologies in 2022 hielpen bij het aantrekken van €30 miljoen.

Wij helpen bedrijven bij het aanvragen van subsidies en het vinden van schuldfinanciering.

Samenwerking als sleutel tot vooruitgang

Om energieopslag succesvol te laten groeien, moeten bedrijven en overheden beter samenwerken. Overheidsinitiatieven kunnen helpen om de ontwikkeling te versnellen en minder afhankelijk te maken van marktwerking en consumentenvraag.

De volgende stap

In ons volgende artikel bespreken we de inkomstenmarkten voor opslagmiddelen en de bedrijfsmodellen die nu in de sector worden toegepast.

Wil je bespreken hoe wij jou kunnen ondersteunen bij financiering van opslagtechnologie, bedrijven of projecten? Bekijk onze holistische financieringsoplossingen.

Daarnaast biedt onze EMEA Sustainability Regulation Hub inzicht in de veranderende Europese regelgeving en normen. 

Voor meer informatie kun je contact opnemen met Simon Brennan (Hoofd van Sustainability Regulation Hub), Magda Puzniak-Holford (Circularity & Supply Chainscirculariteit) of Ramon Bravo Gonzalez (Decarbonisation & Nature).