W ostatnich latach polski system podatkowy został wzbogacony o szereg ulg mających na celu wspieranie innowacyjności, rozwoju technologicznego oraz transformacji przemysłowej. Wśród nich szczególnie popularna stała się ulga na działalność badawczo-rozwojową (B+R). Coraz więcej przedsiębiorców korzysta również z innych, mniej znanych ulg podatkowych – takich jak ulga na ekspansję, prototyp, robotyzację czy działalność CSR. Każda z preferencji została zaprojektowana z myślą o innych etapach prowadzenia działalności, jak również wspieraniu określonych obszarów czy aktywności. Wspólnie tworzą system zachęt, który może realnie przyczynić się do unowocześniania i rozwoju polskich przedsiębiorstw. W praktyce jednak, obok potencjału transformacyjnego ulg, pojawiają się również bariery – od istotnych niejasności interpretacyjnych, przez zmiany w globalnym opodatkowaniu po ograniczenia czasowe w ich stosowaniu.
Poniżej prezentujemy kierunki w odniesieniu do wybranych ulg podatkowych, które naszym zdaniem realnie mogą przyczynić się do rozwoju polskiej gospodarki.

Ulga B+R - nadchodząca reforma

Ulga B+R od lat stanowi narzędzie wspierające innowacyjność w polskich przedsiębiorstwach. Umożliwia podatnikom odliczenie od podstawy opodatkowania określonych kosztów poniesionych na działalność B+R, co realnie obniża obciążenia podatkowe i zachęca do inwestowania w nowe technologie oraz produkty. To rozwiązanie, które nie tylko wspiera rozwój przedsiębiorstw, ale również przyczynia się do zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej.

• Wpływ globalnego podatku minimalnego na ulgę: W związku z wdrożeniem globalnego podatku minimalnego (GloBE) od 1 stycznia 2025 roku, Ministerstwo Finansów zapowiedziało istotne zmiany w uldze B+R. Obecna konstrukcja preferencji – choć relatywnie szeroko wykorzystywana – może bowiem okazać się nieefektywna dla dużych grup kapitałowych objętych obowiązkiem kalkulacji globalnego podatku minimalnego.
• Planowane zmiany: Ministerstwo Finansów prowadzi obecnie prekonsultacje związane z planowanymi zmianami. Przedstawiciele Ministerstwa Finansów zaproponowali dwa dwuwariantowe scenariusze modyfikacji ulgi: scenariusz A oraz scenariusz B.
  • Scenariusz A
    • Istota: Wyodrębnienie dwóch alternatywnych sposobów rozliczania kosztów ponoszonych na prace B+R, z których każdy będzie odrębną ulgą. Koszty rozliczane w ramach jednej ulgi nie mogą być rozliczane w ramach drugiej.
    • Ulga A1: Obecna ulga B+R, bez możliwości rozliczania jej w ramach ulgi na innowacyjnych pracowników, z niezmienionym katalogiem kosztów kwalifikowanych.
    • Ulga A2: Ulga na innowacyjnych pracowników ograniczona do kosztów osobowych, z odliczeniem jej od zaliczek na PIT dla wszystkich pracowników.
  • Scenariusz B:
    • Istota: Zastąpienie obecnego mechanizmu ulgi działającej w tandemie z ulgą na innowacyjnych pracowników, przez nowe rozwiązanie podziału ulgi na dwa komponenty.
    • Ulga B1: Przemodelowana ulga B+R, ograniczona do kosztów materiałowych z możliwością zwrotu gotówkowego.
    • Ulga B2: Ulga na innowacyjnych pracowników ograniczona do kosztów osobowych, z odliczeniem od zaliczek na PIT dla wszystkich pracowników.
• Ministerstwo Finansów planuje dalsze konsultacje projektowe, a projekt ustawy nowelizującej przepisy ma zostać przedstawiony w czerwcu.
   

Ulga na robotyzację - czy Ministerstwo Finansów przedłuży jej obowiązywanie?

Obowiązująca w polskim prawie od 2022 r. ulga na robotyzację została pierwotnie wdrożona na okres do końca 2026 r. Głównym celem preferencji jest wspieranie przedsiębiorstw inwestujących w automatyzację procesów i wdrażanie zaawansowanych technologii. Ulga pozwala na dodatkowe odliczenie 50% kosztów kwalifikowanych poniesionych na robotyzację – co realnie zmniejsza koszt inwestycji w automatyzację. W szerszej perspektywie może też przynieść pozytywne skutki dla środowiska – takie jak efektywniejsze zarządzanie zasobami czy mniejsza energochłonność.

• Przyszłość ulgi: Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie dziennikarzy stwierdziło, że obecnie nie ma w planach przedłużenia preferencji po zakończeniu obecnego okresu jej obowiązywania. Oznacza to, że podatnicy mogą mieć ograniczony czas, by zaplanować i zrealizować inwestycje w robotyzację oraz skorzystać z przysługującego odliczenia. Pozostaje mieć jednak nadzieję, że Ministerstwo Finansów zdecyduje się na przedłużenie obowiązywania preferencji, gdyż ulga na robotyzację w pełni odpowiada wyzwaniom współczesnej gospodarki.
• Wątpliwości interpretacyjne: Ostatnio pojawiły się także wątpliwości dotyczące sposobu rozliczania ulgi na robotyzację – w szczególności, czy można z niej skorzystać jednorazowo, czy tylko poprzez odpisy amortyzacyjne. Najnowsze orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie zdaje się stać w sprzeczności z dotychczasowym stanowiskiem organów podatkowych, które odmawiają podatnikom prawa do jednorazowego skorzystania z preferencji.
• Wpływ sposobu rozliczenia ulgi na oszczędność podatkową: Niniejsza kwestia ma fundamentalne znaczenie dla skali możliwych oszczędności w ramach ulgi na robotyzacje. W przypadku dokonania jednorazowego odliczenia, uldze będzie podlegała cała wartość nabytego robota, natomiast w przypadku przyjęcia odmiennego stanowiska, w ramach ulgi będzie można rozliczyć jedynie wartość odpisów amortyzacyjnych z tytułu nabycia robotów dokonywanych w latach obowiązywania ulgi. Dlatego rekomendowanym rozwiązaniem byłoby doprecyzowanie tej kwestii poprzez zmiany legislacyjne.
   

Ulga na prototyp - konieczność doprecyzowania przepisów

Ulga na prototyp to kolejny przykład podatkowej zachęty, która – przynajmniej w założeniach – miała wspierać innowacyjność przedsiębiorców. Niestety, praktyka pokazuje, że konstrukcja tej ulgi (wprowadzonej do życia od 2022 r.) pozostawia wiele do życzenia. Przepisy nie dają bowiem precyzyjnych kryteriów do oceny, gdzie dokładnie kończy się zakres ulgi B+R, a gdzie zaczyna się ulga na prototyp.

• Inwestycje, które mogą podlegać uldze: W ramach ulgi podatnicy mogą rozliczyć m.in. koszty inwestycji w nowe linie produkcyjne (np. zakup parku maszynowego) – dedykowane produkcji nowych produktów. Przepisy umożliwiają jednorazowe rozliczenie w ramach ulgi na prototyp ceny nabycia środków trwałych podlegających preferencji (co jest korzystne dla podatników, gdyż w ramach ulgi B+R odliczeniu podlegają jedynie odpisy amortyzacyjne).
• Wyzwania podatników: Podatnicy często mają trudność z rozstrzygnięciem, z której preferencji powinni skorzystać w przypadku prac nad nowym produktem. Ta nieostrość regulacyjna może prowadzić do sporów z organami podatkowymi i zniechęcać do korzystania z ulgi. Skutkuje to niskim zainteresowaniem tą ulgą.
• Konieczne zmiany: Wydaje się, że niezbędne jest doprecyzowanie przepisów tak, aby granice między ulgami były klarowne, a podatnicy mogli podejmować decyzje inwestycyjne bez ryzyka niepewności interpretacyjnej.

Ulgi na robotyzację, prototyp oraz ulga B+R mogą się wzajemnie uzupełniać i stanowić realne wsparcie dla przedsiębiorców inwestujących w rozwój. Aby jednak tak się stało, niezbędne jest zapewnienie przejrzystości przepisów, większej przewidywalności oraz długoterminowego podejścia ze strony ustawodawcy. Warto zatem nie tylko utrzymać te rozwiązania, ale też zadbać o ich stabilność i spójność. Takie działania mogłyby pogłębić zaufanie podatników do organów podatkowych i ułatwić decyzje o dużych inwestycjach.