Q&A po webinarze "System kaucyjny od października 2025 r. - co to oznacza w praktyce?"

1. Kiedy importer napojów powinien pobrać kaucję?

Kaucję należy pobrać na etapach dystrybucji napojów, poprzedzających sprzedaż tych produktów użytkownikom końcowym oraz od użytkowników końcowych nabywających te napoje. Oznacza to, że podmiot, który dokonuje importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia napojów, powinien pobrać od nich kaucję dopiero w momencie dokonania ich pierwszej sprzedaży na terytorium kraju. Po pobraniu kaucji należy przekazać ją do operatora systemu kaucyjnego.

2. Czy przystąpienie do systemu kaucyjnego jest obowiązkowe? Czy podmiot wprowadzający do obrotu napoje musi zawrzeć umowę z operatorem?

Nie, podmiot wprowadzający napoje do obrotu nie musi zawierać umowy z operatorem systemu kaucyjnego. Jednakże, w przypadku braku zawarcia takiej umowy, będzie on zobowiązany do zapłaty opłaty produktowej. Warto zaznaczyć, że od stycznia 2026 roku wysokość tej opłaty zostanie zwiększona trzykrotnie.

W przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku, podmiot wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje może zorganizować zbiórkę opakowań bez przystępowania do systemu kaucyjnego.

3. Jakie kary grożą za brak uczestnictwa przedsiębiorcy prowadzącego małą i dużą jednostkę handlową w systemie kaucyjnym?

Brak uczestnictwa przedsiębiorcy prowadzącego małą/dużą jednostkę handlową może skutkować nałożeniem wysokich kar administracyjnych.

Przede wszystkim przedsiębiorca prowadzący małą jednostkę handlową (tj. o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2), w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty w opakowaniach kaucyjnych, podlega administracyjnej karze pieniężnej w wysokości od 10 000 PLN do 500 000 PLN, jeżeli:

• w zakresie butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje do 3l oraz puszek metalowych do 1l nie pobiera kaucji;
• w zakresie butelek szklanych wielokrotnego użytku do 1,5l nie pobiera lub nie zwraca kaucji, lub nie zbiera pustych opakowań.

Analogiczna sankcja może zostać nałożona na przedsiębiorcę prowadzącego dużą jednostkę handlową (tj. o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2), w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty w opakowaniach kaucyjnych, jeśli nie pobiera on lub nie zwraca kaucji, lub nie zbiera pustych opakowań/odpadów opakowaniowych w zakresie wszystkich rodzajów opakowań kaucyjnych.

Dodatkowo ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi zawiera również szereg innych sankcji związanych z systemem kaucyjnym.

4. Czy podmioty prowadzące punkty gastronomiczne (bary/restauracje) muszą uczestniczyć w systemie kaucyjnym jako przedsiębiorcy prowadzący małe/duże jednostki handlowe?

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi nie zawiera odrębnej definicji przedsiębiorcy prowadzącego jednostkę handlu detalicznego/hurtowego. Mając jednak na uwadze regulacje dotyczące funkcjonowania tego podmiotu w ramach systemu kaucyjnego można przyjąć, że jego działalność związana jest ze sprzedażą produktów w opakowaniach kaucyjnych użytkownikom końcowym (tzn. takim, którzy nabywają napoje w celu ich spożycia przez siebie lub inne osoby, a nie dalszej sprzedaży).

W przypadku punktów gastronomicznych (barów/restauracji) co do zasady nie dochodzi do sprzedaży produktów w opakowaniach kaucyjnych, lecz do ich serwowania (np. w szklankach, kuflach czy karafkach). W takiej sytuacji nie powstaje obowiązek uczestnictwa w systemie kaucyjnym. Odmiennie należy natomiast oceniać działalność przedsiębiorców prowadzących lokale, w których oferowane są produkty w opakowaniach kaucyjnych do spożycia poza nim (na wynos). Taką działalność można uznać za wypełniającą przesłanki kwalifikacji tego podmiotu jako przedsiębiorcy prowadzącego małą/dużą jednostkę handlową.
 

5. Funkcjonowanie systemu kaucyjnego w gastronomii (np. bary i restauracje). Pobieranie kaucji od baru przez hurtownika, a później pobieranie kaucji przez bar od klienta. Jak powinien działać ten mechanizm?

Pierwszym krokiem w rozpoznaniu niniejszego zagadnienia jest zapomnienie o dotychczas funkcjonujących mechanizmach rozliczania depozytów w dobrowolnych systemach kaucyjnych używanych dla butelek szklanych wielokrotnego użytku. Kolejnym krokiem jest ustalenie czy bar lub restauracja spełnia definicję użytkownika końcowego. Jeśli spełnia taką definicję - jako użytkownik końcowy zawraca opróżnione opakowania i odpady opakowaniowe w dostępnych punktach zbiórki. Nie wyklucza to korzystania z usług dostawców napojów lub innych podmiotów, które wyrażają na rynku chęć dostarczania takich opakowań i odpadów opakowaniowych do punktów zbiórki.

Drugim scenariuszem jest sytuacja sprzedaży na wynos, w której to bar lub restauracja traktowane są na równi z jednostkami handlu detalicznego lub hurtowego. Ciążą na nich wówczas obowiązki związane z ewidencją nabytych i sprzedanych napojów w opakowania oraz związane z naliczaniem kaucji. W przypadku powierzchni sprzedaży większej niż 200 m² pojawia się także obowiązek uczestnictwa w zbieraniu odpadów opakowaniowych butelek tworzyw sztucznych oraz puszek na napoje. Bez względu na powierzchnię, sprzedaż użytkownikom końcowym butelek szklanych wielokrotnego użytku zobowiązuje jednostkę handlu do ich przyjmowania.

6. Co w przypadku, jeżeli nie będziemy oddawać butelek? Czy firmy zbierające odpady uznają odpad za nieposegregowany i go nie odbiorą?

W obecnym stanie prawnym nie ma obowiązku zwracania opakowań objętych kaucją do systemów kaucyjnych. W przypadku wyrzucania ich wraz z innymi odpadami, zasadnym jest sortowanie ich względem grupy materiałowej do odpowiednich worków bądź pojemników tak jak należało to robić dotychczas. W zakresie przynależności tworzyw i metali do pojemników koloru żółtego oraz szkła do pojemników koloru zielonego nie nastąpiły i nie są planowane żadne zmiany.

7. Pracodawca zobowiązany jest ustawowo przekazać pracownikom napoje w butelkach kaucjonowanych, pracownik zabiera przysługujące mu napoje ze sobą. Czy przewidziane są jakieś rozwiązania, aby pracodawca nie był objęty systemem kaucyjnym, ponieważ nie ma możliwości odzyskania zwrotu poniesionych środków pieniężnych za kaucję?

W przypadku zakupu napojów objętych kaucją, przepisy nie przewidują w tym zakresie żadnych wyjątków. Kaucja naliczana jest w całym łańcuchu dystrybucji. Odstępstwa są możliwe, jeśli wprowadzający napoje udostępnia je własnym pracownikom.

8. Czy hurtownia ma obowiązek odbierać opakowania kaucyjnie z miejsc ich zbiórki (sklepu, restauracji)?

Nie ma takiego obowiązku w prawie i nikt nie może hurtowni do takich działań zobowiązywać. Nie wyklucza to jednak możliwości świadczenia takich usług na zlecenie podmiotu reprezentującego.