Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej z perspektywy podatku VAT

Z perspektywy opodatkowania podatkiem od towarów i usług sytuacja wygląda odmiennie, bowiem w przypadku VAT ustawodawca nie wprowadził zasady zgodnie z którą wyposażenie fundacji rodzinnej w majątek korzysta ze zwolnienia z VAT. Tym samym, każde wniesienie do fundacji rodzinnej majątku powinno być indywidualnie przeanalizowane pod kątem ewentualnego obowiązku podatkowego.

Rozstrzygając jakie konsekwencje na gruncie podatku VAT będzie miało przekazanie majątku fundacji rodzinnej, w pierwszej kolejności należy odwołać się do art. 5 oraz art. 7 ustawy o VAT, z uwzględnieniem art. 15 tejże ustawy (tj. oceny wnoszącego majątek z perspektywy jego „statusu” na gruncie VAT jako podatnika).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.  

Ponadto, zgodnie z regulacją zawartą w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1. przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2. wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Analiza przywołanych przepisów prowadzi do wniosku, że w sytuacjach, w których przy nabyciu mienia rzeczowego przekazywanego fundacji rodzinnej podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego, wniesienie do fundacji mienia nie powinno podlegać opodatkowaniu. Stanowisko takie prezentuje także Dyrektor KIS w opublikowanych interpretacjach indywidualnych. Przykładowo w interpretacji z 17 czerwca 2024 r. (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.297.2024.1.MKA), Dyrektor KIS potwierdził neutralność na gruncie VAT przekazania fundacji rodzinnej nieruchomości, w odniesieniu do której przy nabyciu wnioskodawcy (fundatorowi) nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Konsekwencje na gruncie VAT będą kształtować się odmiennie, gdy w odniesieniu do majątku, który ma zostać przekazany fundacji rodzinnej, podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego. Przykładem takiej sytuacji może być jedna z interpretacji indywidualnych wydanych przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Z wnioskiem o wydanie interpretacji wystąpił podatnik prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, który jednocześnie planował nieodpłatnie przekazać fundacji rodzinnej nieruchomość składającą się z odrębnych apartamentów przeznaczonych na najem krótkoterminowy. Wnioskodawca wskazał, że przy nabyciu ww. nieruchomości nie odliczono podatku VAT (przy czym wnioskodawcy przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT).

Wątpliwości dotyczyły ustalenia czy nieodpłatne przekazanie nieruchomości fundacji rodzinnej stanowić będzie czynność neutralną. W uzasadnieniu stanowiska własnego wnioskodawca wskazał, że planowana czynność nie będzie objęta podatkiem VAT, z uwagi na fakt, że zostanie dokonana nieodpłatnie (wnioskodawca nie otrzyma żadnego ekwiwalentu za przeniesienie prawa własności nieruchomości na rzecz fundacji rodzinnej), a ponadto, nabywając nieruchomość nie odliczył podatku VAT. Ze stanowiskiem wnioskodawcy nie zgodził się Dyrektor KIS, który wskazał, że: opodatkowaniu podatkiem VAT podlega, co do zasady, każde nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa, z którym wiąże się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części składowych (indywidualna interpretacja podatkowa z 25 stycznia 2025 r. sygn. 0111-KDIB3-1.4012.820.2023.3.ICZ).

Tym samym, fakt, że podatnik – mimo przysługującego prawa – nie dokonał odliczenia podatku VAT pozostaje w ocenie Dyrektora KIS bez znaczenia.

Jednocześnie warto podkreślić, że nie w każdej sytuacji, w której podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT przy nabyciu, przekazanie majątku fundacji musi wiązać się z wystąpieniem podatku VAT. Np. wniesienie do fundacji rodzinnej majątku w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, stanowić będzie czynność niepodlegającą opodatkowaniu.

W interpretacji indywidualnej z 11 marca 2025 r. (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.53.2025.1.MK) organ podatkowy potwierdził, że wniesienie do fundacji rodzinnej zespołu składników majątkowych związanych z najmem nieruchomości, powiązanych ze sobą i wyodrębnionych w działalności w sposób pozwalający na prowadzenie działalności jako niezależne przedsiębiorstwo, stanowić będzie czynność wyłączoną z opodatkowania podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o VAT.

Przekazanie fundacji rodzinnej nieruchomości (zarówno w sposób odpłatny jak i nieodpłatny) każdorazowo powinno poprzedzone być szczegółową analizą – przepisy ustawy o VAT przewidują bowiem w szczególności dwie podstawy do zwolnienia z VAT dostawy nieruchomości. Tym samym, nawet pomimo przysługującego podatnikowi prawa do odliczenia VAT przy nabyciu nieruchomości, przekazanie fundacji nieruchomości, przy założeniu spełnienia przesłanek określonych w przepisach, będzie mogło zostać objęte zwolnieniem z VAT (przy czym w takim przypadku po stronie przekazującego może powstać obowiązek korekty w zakresie odliczenia VAT naliczonego).

Ponadto analizując konsekwencje przekazania majątku fundacji rodzinnej występujące na gruncie VAT, należy również pamiętać, że w sytuacji nieodpłatnego przekazania majątku fundacji rodzinnej, fundacja nie będzie miała prawa do odliczenia podatku naliczonego, którego konieczność zapłaty może wystąpić po stronie przekazującego.

Podsumowując, o opodatkowaniu przekazania majątku fundacji rodzinnej VAT decyduje każdorazowo całokształt okoliczności faktycznych, które warto przeanalizować podejmując decyzję o przekazaniu danego składnika majątku fundacji rodzinnej. Jeśli bowiem przekazanie majątku stanowić będzie czynność podlegającą opodatkowaniu VAT, w zależności od okoliczności i specyfiki sytuacji, może okazać się, że odliczenie przez fundację rodzinną VAT-u (podatku naliczonego) nigdy nie będzie możliwe.  

Mając to na względzie, wyposażenie fundacji rodzinnej w majątek – odpłatnie lub nieodpłatnie – każdorazowo powinno być poprzedzone analizą konsekwencji podatkowych obejmującą również podatek od towarów i usług – ewentualne konsekwencje w zakresie VAT mogą bowiem istotnie wpływać na proces wyposażania fundacji w majątek.