Transformacja energetyczna, a zmiany społeczne

Patrząc na tempo przemian społecznych, działań zmierzających do przekwalifikowania pracowników sektora energetycznego – Polska dobrze radzi sobie z transformacją?

Polska jest na początku tej drogi. Oczywiście, mówimy o transformacji już jakiś czas, ale nadal nie mamy konkretnych informacji czy danych dot. zamkniętych kopalń lub elektrowni. To dopiero przed nami i jest to szalenie ambitne zadanie. Przepaliwowanie bloków energetycznych, zamiana technologii wytwarzania czy wdrożenie OZE spowodują znaczące zmiany głównie w wydobyciu kopalin i wszyscy są tego świadomi. I to w tym obszarze, także w wymiarze społecznym, czeka nas najwięcej wyzwań. Trzeba też zrozumieć, że dla lokalnych społeczności to zdarzenia, z którymi nikt jeszcze się nie mierzył. Należy te społeczności odpowiednio wesprzeć, pokazać im wizję przyszłości i sprawić, że cały proces będzie bezpieczny.

Jakie mogą być negatywne skutki źle przeprowadzonej lub niepełnej transformacji społecznej?

Bez zmiany podejścia i myślenia o roli społecznej w transformacji niewiele procesów ma szansę powodzenia. Problem został już zauważony, ale na pewno nie jest jeszcze rozwiązany. Pojawienie się jednego z ministerstw w regionie, gdzie czarne złoto odgrywało kluczową rolę, to jeden z bardzo istotnych sygnałów, że chcemy niektóre procesy przyspieszyć oraz że są one naprawdę ważne.

Istotną rolę będzie odgrywać odpowiednia komunikacja oraz edukacja, ponieważ mamy tu do czynienia z koniecznością przeprowadzenia również pokoleniowej transformacji. Wśród niektórych grup będzie można zastosować podejście i rozwiązania rewolucyjne, w innych miejscach może być potrzebna ewolucja.

Kluczem są środki, które przeznaczane są transformacje. Z ostatniego raportu PIE o wrażliwiości regionów na transformację energetyczną wynika, że problemem jest zła alokacja pieniędzy. Środki na transformację często trafiają do regionów z największymi zakładami, a niekoniecznie tam, gdzie sytuacja jest najtrudniejsza. Efekty widać porównując PKB czy lokalne stopy bezrobocia. Taka sytuacja mocno się zemści?

W tym kontekście nie mówiłbym o zemście. Środki trafiają tam, gdzie pojawiają się wnioski o te środki. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że można mieć wątpliwości co do zasadności ich wydatkowania, bez względu na region. Mam tu na myśli m.in. niczym nieuzasadnione montaże pomp ciepła oraz instalacji PV w obiektach, które tego nie wymagają lub są do tego nieprzystosowane. Każda inwestycja, bez względu na to, czy przeznaczona na potrzeby socjalne, czy zainicjowana z powódek dekarbonizacyjnych lub związanych z obniżaniem kosztów działalności operacyjnej, wymaga analiz i odpowiedniego doboru rozwiązań.

Z jednej strony mamy działania ogólnopolskie – ministerialne czy rządowe, z drugiej strony są samorządy. Co mogą i w jakim stopniu powinny robić władze lokalne?

Rola samorządu jest szalenie istotna. Zarówno w kwestii samej transformacji energetycznej i przemysłowej, ale także w obszarze społecznym. W zakresie tych zadań i wyzwań dla JST wskazałbym obszar edukacji, komunikacji oraz przede wszystkim dawania odpowiednich przykładów. Np. nie wszystkie gminy posiadają aktualne plany transformacyjne lub plany dot. zaopatrzenia w media energetyczna. A to ściśle wiąże się też kwestiami planistycznym i rozwojem. Są też dobre przykłady – i to jest świetna informacja. Świadomi decydenci, przemyślane działanie, szkolenia, pakiety informacyjne dla mieszkańców.

Czerpiemy naukę z doświadczeń innych państw np. Hiszpanii czy Niemiec? Wyciągamy wnioski z ich porażek, przenosimy na polski grunt dobre rozwiązania?

Musimy pamiętać, że w tym konkretnym przypadku sytuacja wyjściowa naszego sektora jest zgoła inna niż państw zachodnich. Inny poziom miksu energetycznego, te same obowiązki np. w zakresie CO2, niespotykane przyspieszenie, z jakim mamy do czynienia w kontekście instalacji OZE. Najlepiej byłoby zaplanować i postawić na nowo całą infrastrukturę, ale to, z oczywistych względów, nie może się wydarzyć. Jesteśmy zmuszeni przeprowadzać wielkie zmiany „na żywym organizmie”, jakim jest wytwarzanie energii, ale też jej dystrybucja. Znacząco rośnie rola odbiorców w systemach energetycznych – tutaj dobre praktyki zdecydowanie prościej jest kopiować lub budować od zera – i to się dzieje na naszych oczach.