Skip to main content

GenAI in Nederland: voorlopers of achterhoedegevecht?

Naser Bakhshi, Partner AI & Data bij Deloitte, over de verschuiving van hype naar nuchterheid, over hallucinaties en het belang van vertrouwen

Elk kwartaal doet Deloitte wereldwijd onderzoek naar de stand van zaken rondom AI in het bedrijfsleven. In de vierde editie van 'The State of AI in the Enterprise' is ook de Nederlandse situatie onderzocht.

Naser Bakhshi leidt het data- en kunstmatige intelligentie (AI)-team van Deloitte voor opdrachtgevers in de consumentenindustrie. Samen met zijn team streeft hij ernaar om de grenzen te verleggen van wat mogelijk is in het veld en complexe uitdagingen aan te pakken zoals armoede, voedsel- en klimaatrisico's, werknemersvaardigheden van de toekomst en nieuwe bedrijfsmodellen. In zijn passie voor de transformerende kracht van data en AI laat hij zich leiden door de overtuiging dat de mens de bepalende factor is en moet blijven. 

Stroomversnelling in een grillige markt 

De ontwikkelingen rondom GenAI zijn de afgelopen twee jaar in een stroomversnelling beland. Sinds het grote publiek gebruik kan maken van tools als ChatGPT en Gemini zien we ook in het bedrijfsleven een toevloed aan nieuwe toepassingen. Die ontwikkelingen worden sterk beïnvloed door een grillige en uiterst competitieve markt, door Europese regelgeving en door geopolitieke verschuivingen. Onder andere de posities die China en de Verenigde Staten innemen plaatsen Nederland voor een uitdagende concurrentiesituatie. Zien we kans om voorlopers te worden of blijven we in de achterhoede?

Wat is de grootste verandering ten opzichte van eerdere edities van dit onderzoek?

Bakhshi: "We zien een duidelijke verschuiving in het sentiment rondom GenAI. Nog maar een jaar geleden was de algemene houding een stuk voorzichtiger. Toen was het vooral 'We snappen dat deze nieuwe technologie kansen biedt, maar wat kunnen wij er zelf nu precies mee?' Toen vond men het ook nog een beetje eng. Terwijl er nu gezegd wordt: 'GenAI is een blijvertje, wat gaan we ermee doen?' Ook op directieniveau dringt nu het besef door dat GenAI de zaak flink overhoop gaat halen, wat bedreigend kan overkomen maar wat ook nieuwe processen en verdienmodellen op kan leveren. Dus minder hype en meer nuchterheid, zo kun je het wel samenvatten."

"Ja en nee. We zien dus die ambitie om deze technologie nu echt te gaan gebruiken, iedereen is benieuwd welke waarde er kan worden toegevoegd. Maar tegelijk kijken we allemaal ook naar de risico's en compliance. Loopt ons merk geen risico? Brengen we ons loyaltyprogramma niet in gevaar? Ondervinden onze klanten er geen hinder van? Dat zijn vragen die bedrijven zich nu nadrukkelijk stellen. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, dus het is een heel belangrijk thema. Trust in GenAI zien wij vanuit Deloitte dan ook als een speerpunt in de benadering van dit onderwerp."

Zijn er opvallende verschillen te zien tussen Nederland en de situatie wereldwijd?

"Enerzijds zien we veel enthousiasme en optimisme: zo geven Nederlandse bedrijven aan dat 88% van hun medewerkers belangstelling heeft voor GenAI, terwijl dat wereldwijd slechts op 50% ligt. Maar daartegenover staat dat in Nederland maar liefst 40% onzeker is of ze wel kunnen voldoen aan alle relevante regelgeving. Vanuit Europa komen er in hoog tempo nieuwe richtlijnen op ze af die diep ingrijpen op allerlei bedrijfsprocessen. Nederlandse bedrijven maken zich ook meer zorgen om bijvoorbeeld transparantie en misbruik van data dan bedrijven in andere landen. De helft worstelt met risk management, terwijl wereldwijd nauwelijks een derde dat als een uitdaging ziet. Daarnaast moeten we niet vergeten dat GenAI-toepassingen ook nog altijd een deel van de tijd hallucineren. Dat is allemaal niet goed voor het vertrouwen."

"We moeten goed voor ogen houden:of het nu gaat om medewerkers, klanten of burgers,de mens moet altijd centraal blijven staan."
- Naser Bakhshi

"Dat is een groot spanningsveld voor ondernemingen. Aan de ene kant steekt 58% van de Nederlandse bedrijven veel tijd en moeite in het opleiden van medewerkers. Dat is meer dan in veel andere landen. Maar er is natuurlijk nog altijd een groot tekort aan talent, en ook al klinkt het misschien vreemd uit mijn mond: je kunt niet eeuwig blijven leunen op het inschakelen van externe expertise. Een recent onderzoek van het World Economic Forum en de Universiteit van Amsterdam meldt dat op termijn twee derde van alle banen ofwel geheel ofwel gedeeltelijk door AI en robots zal worden overgenomen. Overigens zet ik wel de nodige vraagtekens bij die voorspelling. In IT en development lijkt me dat eerder voorstelbaar dan in bijvoorbeeld een cacaofabriek of een ziekenhuis. Plus: er zullen ook veel nieuwe jobs bij komen. Banen die vragen om nieuwe vaardigheden, denk aan LLM-operators of prompt engineers. Bovendien is het toch ook een kwestie van verwachtingen en perceptie, zo is mooi te zien in een recente infographic van Ipsos. Kortom, in mijn optiek ligt het wat genuanceerder dan 'GenAI gaat al het werk overnemen'."

Nu veel bedrijven de eerste pilots achter de rug hebben, lukt het ze om het werken met GenAI op te schalen?

"We zien dat veel bedrijven daar problemen mee hebben. Als je wilt opschalen door de hele organisatie heen, kom je aan de kernprocessen van de onderneming. Dan ontdek je dingen als 'We zijn toch niet zo mature als we dachten', 'We missen de juiste data' en 'Wie heeft hiervoor de juiste vaardigheden?' Bovendien loop je dan onvermijdelijk tegen vragen aan op het gebied van kwaliteit en veiligheid van data, het beperken van risico's en het voldoen aan regulering. En ook het meten van de feitelijke effecten van GenAI is niet altijd eenvoudig. Je hebt geduld nodig om zo'n ingrijpende technologie goed te integreren in je werkwijze — en dan is het wel verontrustend dat 96% zegt 'Als het meer dan twee jaar gaat duren voordat we tastbare resultaten zien, trekken we de stekker eruit'."

"Iedereen is op zoek naar pragmatische vertalingen van abstracte regelgeving. We weten allemaal wat een rood stoplicht betekent en wat een groen stoplicht betekent. Maar in GenAI ontbreken zulke herkenbare routines nog. Hoe weten gebruikers dat zij interacteren met een GenAI systeem? Hoe kunnen zij veilig en eenvoudig hun eigen gegevens beheren? Hoe zien we dat gebruikte data betrouwbaar zijn? Dit soort aandachtspunten vragen om privacy and security by design, niet geheel toevallig het motto van ons Trustworthy AI framework. We moeten er met z'n allen voor zorgen dat het werken met GenAI op een verantwoorde manier gebeurt, dat het feitelijk juiste resultaten oplevert en dat het voldoet aan de strengste eisen op het gebied van ethiek en privacy."

Het onderzoek ging over bedrijven. Hebben overheden ook iets aan de uitkomsten?

"Zeker. Neem bijvoorbeeld open source Large Language Models. Publieke organisaties willen niet vast zitten aan een specifieke aanbieder, dus ook zij zijn geïnteresseerd in oplossingen die aansluiten op hun behoeften en waarmee zij in de toekomst flexibel blijven. Daarom is het ook goed dat er steeds meer samenwerking komt tussen publieke en private organisaties, tussen bedrijven en universiteiten. Zo zijn wij vanuit onze maatschappelijke betrokkenheid bijvoorbeeld ook actief in de AI Coalitie 4 NL, die zich inzet voor de ontwikkeling en toepassing van verantwoorde AI in Nederland. Daar verdien je als bedrijfsleven geen geld mee, maar je helpt wel om de volle breedte van maatschappelijke organisaties verder te brengen."

"We moeten goed voor ogen houden: of het nu gaat om medewerkers, klanten of burgers, de mens moet altijd centraal blijven staan. En dat klinkt natuurlijk mooi, maar hier past ons wel bescheidenheid: ook wij hebben de wijsheid niet in pacht. Dus als Nederland niet in de achterhoede wil blijven hangen, zullen we met z'n allen de komende jaren heel veel moeten ontdekken en leren. Maar als we bereid zijn om daar voldoende tijd en energie in te steken, dan ben ik ervan overtuigd dat we een voortrekkersrol kunnen veroveren. Kijk bijvoorbeeld naar het verrassende succes van de flexibele modellen van Mistral. Die hebben Frankrijk opeens in de voorhoede gebracht op het gebied van GenAI. Nederland is misschien een klein land, maar het was ook de kraamkamer van ASML. Waarom zouden wij in GenAI dan geen succesnummers kunnen voortbrengen?"

Did you find this useful?

Thanks for your feedback