W dniach 25-26 marca 2025 r. w Warszawie odbył się Polski Kongres Klimatyczny (dalej: Kongres), podczas którego dyskutowano na temat przyszłości transformacji klimatyczno-energetycznej w Polsce i Europie. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz biznesu – z ramienia Deloitte uczestnikami byli eksperci specjalizujący się w problematyce samorządowej: dr Sylwia Adamczyk-Kaczmara, Marta Klupś, Magdalena Musiał (z zespołu prawno-podatkowego) oraz Marta Iwańczuk-Grzywna i Piotr Hałoń (z zespołu zajmującego się szeroko rozumianą energetyką).

Rola JST w transformacji klimatyczno-energetycznej
 

W trakcie Kongresu szczególną uwagę poświęcono roli JST w procesie transformacji klimatyczno-energetycznej w Polsce - jedną z głównych ścieżek tematycznych Kongresu były inwestycje samorządowe i możliwości wsparcia samorządów przez rząd w realizacji celów klimatycznych.

Podczas paneli poruszono m.in. zagadnienie możliwości finansowania projektów klimatycznych na poziomie lokalnym, wskazując na konieczność efektywnego wykorzystania dostępnych funduszy oraz aktywnego poszukiwania źródeł finansowania. Jak usłyszeliśmy, do wykorzystania na ten cel będzie blisko 540 mld zł pochodzących z różnych źródeł, m.in. z KPO oraz innych programów unijnych. Zaproszeni prelegenci dzielili się swoimi dotychczasowymi doświadczeniami, wskazując na szanse oraz wyzwania związane z realizacją inwestycji dotyczących transformacji klimatyczno-energetycznej.

Kwestie istotne z perspektywy JST zostały poruszone także na panelu pt.: „Jak dokonać transformacji energetycznej (w tym ciepłowniczej) w samorządzie dbając o stabilność finansów JST?”.

Wśród zaproszonych prelegentów byli: dr Krzysztof Witkowski (Burmistrz Miasta Koło), Grzegorz Grzybczyk (Urząd Miasta Krakowa), dr Sylwia Adamczyk-Kaczmara (Partner Associate Deloitte) oraz Artur Zawisza (Prezes Zarządu UPEBBI). Natomiast Angelika Szufel (CMS) wystąpiła w roli moderatora dyskusji.

Przedstawiciele samorządu – dr Krzysztof Witkowski oraz Grzegorz Grzybczyk – podzielili się swoimi praktycznymi doświadczeniami w procesie wdrażania projektów z zakresu transformacji energetycznej, m.in. wskazali z jakich instrumentów wsparcia korzystają JST, przedstawili przed jakimi największymi wyzwaniami obecnie stoją JST przy realizacji systemowej transformacji energetycznej oraz dyskutowali czy formuła partnerstwa publiczno-prywatnego jest pożądaną przez JST formą realizacji inwestycji.

Z kolei Artur Zawisza przybliżył nowy kierunek transformacji energetycznej w JST – inwestycje w biogazownie komunalne. Wskazał m.in. na korzyści związane z tym rodzajem projektów, a także zwrócił uwagę na trudności z ich społeczną akceptacją.

Natomiast dr Sylwia Adamczyk-Kaczmara podczas swojego wystąpienia poruszyła kwestię kluczowych aspektów prawnych i podatkowych w procesie budowania samowystarczalności energetycznej w JST – na przykładzie Odnawialnych Źródeł Energii (dalej: OZE). Przede wszystkim wskazała na wyzwania z perspektywy prawnej, w szczególności kwestie związane z wyborem przez JST odpowiedniej formy organizacyjno-prawnej w celu zarządzania i optymalizacji działania gminnych instalacji OZE czy poszukiwanie źródeł finansowania inwestycji. Ponadto wspomniała o konieczności kompleksowego spojrzenia na planowane i podejmowane działania – nie tylko od strony prawnej i podatkowej, ale także z perspektywy ekonomicznej – ważne jest bowiem osiągnięcie zamierzonego celu, tj. efektywności energetycznej, a w konsekwencji – oszczędności finansowych dla JST.

Podsumowanie
 

Polski Kongres Klimatyczny podkreślił kluczową rolę JST w procesie zielonej transformacji Polski. To właśnie JST mają najbardziej efektywne narzędzia do rozpoznania i wdrożenia modyfikacji na poziomie lokalnym poprzez zmiany w swoich strukturach oraz aktywizację swoich mieszkańców. Należy jednak pamiętać, iż jest to skomplikowany, czasochłonny oraz kosztowny proces, do którego należy przygotować się we właściwy sposób. Podkreślono, że najistotniejszym wyzwaniem jest zapewnienie samorządom stabilnych źródeł finansowania oraz narzędzi prawnych umożliwiających skuteczne wdrażanie projektów energetycznych. Istotnym punktem debaty była potrzeba zwiększonej koordynacji działań pomiędzy rządem a samorządami, a także lepsze wykorzystanie środków unijnych i prywatnych inwestycji. Tylko przy kompleksowo przemyślanym działaniu wprowadzone zmiany będą efektywne i korzystne zarówno dla JST, jak i ich mieszkańców. Za myśl przewodnią tego Kongresu można przyjąć stwierdzenie, które padło podczas jednego z pierwszych paneli: Na transformację energetyczną będą środki finansowe w dużej kwocie. Natomiast nie chodzi o to, żeby te środki wydać, a zainwestować.

W naszej ocenie Kongres przyniósł jednoznaczny wniosek – bez aktywnej roli samorządów transformacja energetyczna w Polsce nie powiedzie się.