Rzeczniczka Generalna Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) w swojej opinii z dnia 13 lutego 2025 r. wypowiedziała się jak na gruncie VAT traktować należy udzielenie podatnikowi przez jednostkę samorządu terytorialnego dotacji (tzw. rekompensaty) na pokrycie strat z prowadzonej działalności. 

W sprawie skierowanej do TSUE spółka prowadząca działalność w zakresie zbiorowego transportu publicznego uzyskiwała przychody ze sprzedaży biletów, z których co do zasady zamierza pokrywać koszty prowadzonej działalności przewozowej. Biorąc jednak pod uwagę, iż pokrycie pełni kosztów wykonywanych usług transportu publicznego uzyskiwanymi przychodami nie jest możliwe, organizator (JST) zamierza przekazać spółce rekompensatę (dotację) na pokrycie strat. Spółka we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej zwróciła się z pytaniem czy taka rekompensata podlega opodatkowaniu VAT jako dopłata do ceny świadczonej usługi. W ocenie spółki z uwagi na brak bezpośredniego wpływu otrzymywanej rekompensaty na cenę usługi nie powinna być ona zobowiązana do odprowadzenia VAT z tego tytułu. Spółka wskazała, iż dotacja obliczana jest ryczałtowo według wozokilometrów, przy czym nie jest istotna liczba konkretnych użytkowników usług transportowych. Organ nie zgodził się ze stanowiskiem podatnika, w związku z czym sprawa trafiła na wokandę, a następnie Naczelny Sąd Administracyjny skierował w tej sprawie pytanie prejudycjalne do TSUE.
 

Na czym polega istota problemu?
 

W świetle obowiązujących przepisów ustawy o VAT (będących implementacją unijnej dyrektywy VAT) do podstawy opodatkowania w VAT wliczać należy wszystko, co stanowi zapłatę z tytułu sprzedaży, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośrednio wpływ na cenę dostarczanych towarów lub świadczonych usług.

Na bazie przytoczonych wyżej regulacji krajowe organy podatkowe twierdzą, że dotacje udzielane w sytuacjach takich jak opisana w sprawie toczącej się przed TSUE, mają bezpośredni wpływ na cenę usługi świadczonej przez podatnika, a zatem powinny podlegać opodatkowaniu VAT.
 

Jak odróżnić „zwykłą” dotację od takiej, która wpływa na cenę usługi?

Rzeczniczka Generalna w swojej opinii zwróciła uwagę na niezwykle istotną kwestię. JST udzielająca dotacji niewątpliwie ma interes w świadczeniu usług publicznego transportu zbiorowego na swoim terytorium, a udzielana dotacja ma umożliwić spółce komunalnej oferowanie tych usług. Tylko czy udzielenie dotacji w interesie publicznym (będącym korzyścią organizatora transportu) wystarczy, aby uznać, że dane świadczenie podlega opodatkowaniu VAT?

Zdaniem Rzeczniczki Generalnej, w omawianym przypadku, dotacja nie jest powiązana ze świadczeniem wzajemnym ze strony spółki komunalnej na rzecz udzielającego dotacji, lecz ma na celu pokrycie strat powstałych w prowadzonej działalności. Co prawda świadczenie usług publicznego transportu zbiorowego wykonywane jest również w interesie JST, ale nie przynosi jej konkretnej możliwej do skonsumowania korzyści – zyskują na tym pasażerowie, jeśli zdecydują się skorzystać z transportu zbiorowego.

W wydanej opinii wskazano, iż związek między świadczoną na rzecz pasażerów usługą a udzieloną dotacją nie jest bezpośredni, co jest warunkiem koniecznym dla uznania, iż podatnik zobowiązany jest do odprowadzenia VAT z tego tytułu. Zdaniem Rzeczniczki Generalnej brak jest powiązania określonej płatności z danym świadczeniem na rzecz pasażera (tj. JST nie pokrywa części ceny usługi świadczonej na rzecz pasażera).
 

Co to oznacza dla JST i przedsiębiorstw świadczących usługi publicznego transportu zbiorowego?
 

Opinie Rzeczników Generalnych nie są wiążące dla TSUE, niemniej w przeszłości wielokrotnie można było zaobserwować, iż wydawane wyroki powielały zawarte w opiniach tezy.

Patrząc na przedmiotową opinię z perspektywy JST, należy mieć na uwadze, że w tego typu sprawach znaczenie ma wiele istotnych kryteriów szczegółowych. Tym samym kluczowe jest dokładne przeanalizowanie funkcjonującego w danej JST modelu i zabezpieczenie się na wypadek kwestionowania jego poprawności. Nie ulega wątpliwości, że wyrok TSUE w tej sprawie będzie miał istotne znaczenie dla wielu samorządów i jego skutkiem może być konieczność zmiany dotychczasowego sposobu rozliczeń ze spółką komunalną – nie tylko w obszarze działalności transportowej. Na sam wyrok przyjdzie nam jeszcze chwilę poczekać, niemniej już teraz można dokonać analizy funkcjonującego w JST modelu z perspektywy wydanej opinii Rzeczniczki Generalnej, żeby być gotowym na podjęcie konkretnych działań już po rozstrzygnięciu sprawy przez TSUE.