We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej bank wyjaśnił, iż w ramach prowadzonej działalności udzielał swoim klientom (osobom fizycznym) kredytów hipotecznych oraz pożyczek hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walucie obcej, w szczególności we franku szwajcarskim. Bank stosuje rachunkową metodę ustalania różnic kursowych.

Obecnie, w praktyce Banku, klienci kwestionują ważność zawartych umów kredytowych i wchodzą z bankiem w spory sądowe, w wyniku których zdarzają się sytuacje, w których bank zostaje zobowiązany m.in. do zwrotu na rzecz klientów wszystkich otrzymanych rat kredytu, opłat, prowizji oraz ich nadpłat, a także może utracić prawo do otrzymania całości lub części pozostającej do spłaty przez klienta należności.

Wydawane wyroki m.in. stwierdzają nieważność umów kredytowych w całości lub utrzymują w mocy umowę stwierdzając, że zawiera ona klauzule niedozwolone, w związku z czym powinno się uznać ją za pozbawioną mechanizmu denominacji lub indeksacji kredytu w walucie obcej.

Bank zapytał, czy w związku z zapadaniem ww. wyroków powstaje obowiązek korekty dodatnich lub ujemnych różnic kursowych rozpoznanych w wyniku podatkowym z tytułu wyceny następujących pozycji bilansowych: korekty wartości bilansowej kredytu rozliczanej w czasie metodą tzw. efektywnej stopy procentowej, korekty wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych, rezerw oraz odpisów na oczekiwane straty kredytowe, które utrzymywane są w walucie obcej.

Zdaniem banku, nie ma podstawy, aby korygować w wyniku podatkowym różnice kursowe, o ile same przepisy o rachunkowości nie przewidują obowiązku takiej korekty. Bank podkreślił, iż ww. wartości stanowią komponent aktywa w postaci kredytu, korygujący jego wartość lub składnik pasywów w postaci rezerwy na przewidywane zobowiązania, a źródłem ich zawiązania nie jest zawarcie umowy kredytu, lecz odpowiednie przepisy rachunkowe.

Dyrektor KIS uznał stanowisko banku za nieprawidłowe. Wskazał, że – w jego ocenie – unieważnienie umowy kredytu skutkuje tym, że bank nie posiada już aktywów z tytułu kredytu, a tym samym nie może dokonywać ich bilansowej wyceny, wskutek czego – jak wskazał organ – nie powstaną różnice kursowe.

Dodatkowo, stwierdzenie, że umowa powinna być traktowana jakby przez cały okres jej wykonywania stanowiła umowę kredytu zawartą w PLN, również powoduje, iż nie wystąpią różnice kursowe związane z wyceną.

W konsekwencji bank powinien skorygować podatkowo rozpoznaną wartość różnic kursowych z tytułu wyceny następujących pozycji bilansowych: korekty wartości bilansowej kredytu rozliczanej w czasie metodą tzw. efektywnej stopy procentowej, korekty wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych, rezerw oraz odpisów na oczekiwane straty kredytowe.

W rozpatrywanym przypadku przedmiotem zapytania podatnika skierowanego do Dyrektora KIS było to, czy bank powinien dokonywać korekty wartości bilansowej kredytu rozliczanej w czasie metodą tzw. efektywnej stopy procentowej, korekty wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych, rezerw oraz odpisów na oczekiwane straty kredytowe, na podstawie odpowiednich przepisów rachunkowych.

Należy podkreślić, iż zgodnie z argumentacją wnioskodawcy wskazane pozycje stanowią składnik bilansu, komponent aktywa w postaci kredytu, a ich korekta nie powinna wynikać z wydania pozytywnego lub negatywnego dla banku wyroku dotyczącego kredytów / pożyczek hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walucie obcej, lecz z odpowiednich przepisów rachunkowych.

Warto zaznaczyć, iż fakt zawiązywania wskazanych pozycji bilansowych (korekty wartości bilansowej kredytu rozliczanej w czasie metodą tzw. efektywnej stopy procentowej, korekty wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych, rezerw oraz odpisów na oczekiwane straty kredytowe) związany jest z zabezpieczeniem, mitygacją ryzyka walutowego banku, nie zaś z samym faktem udzielenia kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, a także przypomnieć, że sama ustawa o CIT w art. 9b ust. 1 daje podatnikowi wybór co do metody ustalania różnic kursowych.

Podatnik może więc ustalać różnice kursowe na podstawie art. 15a ustawy o CIT (tzw. metoda podatkowa) lub na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości (tzw. metoda rachunkowa).

Wybór ten ma bezpośredni wpływ na rozliczenia podatkowe w CIT związane z różnicami kursowymi, w szczególności podatnik, który zdecyduje się na wybór metody rachunkowej, powinien zaliczać odpowiednio do przychodów lub kosztów uzyskania przychodów ujęte w księgach rachunkowych różnice kursowe z tytułu transakcji walutowych i wynikające z dokonanej wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walucie obcej, a także wyceny pozabilansowych pozycji w walutach obcych.

W efekcie, w kontekście zapadających wyroków wydaje się, że rozstrzygające dla potrzeb dokonania ewentualnej korekty różnic kursowych naliczonych od pozycji bilansowych, których zawiązanie wynika z postanowień przepisów rachunkowych, powinny być zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, w szczególności brak kwestionowania ujęcia w nich pozycji, od której naliczane są różnice kursowe, przez audytora.

Innymi słowy, wydaje się, że wskazane pozycje powinny być korygowane przy uwzględnieniu przepisów rachunkowych. Nie powinny zaś zależeć wyłącznie od negatywnego dla banku wyroku dotyczącego kredytów hipotecznych oraz pożyczek hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walucie obcej.

Stanowisko Dyrektora KIS, zgodnie z którym w wyniku zapadania wyroków dotyczących kredytów hipotecznych oraz pożyczek hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walucie obcej skutkuje tym, że bank powinien dokonywać korekt różnic kursowych wskazanych pozycji związanych z kredytami rozpoznanych w wyniku podatkowym i wydaje się nie uwzględniać wybranej przez podatnika metody ustalania różnic kursowych.

W kontekście toczących się spraw związanych z tzw. kredytami „frankowymi”, przedstawione stanowisko Dyrektora KIS może wprowadzić znaczące zmiany w podejściu banków do kwestii rozliczeń związanych z tymi postępowaniami.