Ryzyko spreadu kredytowego w książce bankowej (CSRBB)

Otoczenie regulacyjne
 

Ryzyko spreadu kredytowego w księdze bankowej (ang. Credit Spread Risk in Banking Book, CSRBB) jest jednym z ryzyk finansowych zarządzanym przez większe banki już od pewnego czasu. Zagadnienie to było opisywane zarówno przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (ang. Basel Committee on Banking Supervision, BCBS) w swoich standardach z roku 2016¹, jak również przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (ang. European Banking Authority, EBA) w wytycznych z roku 2018². Wskazane dokumenty skupiały się jednak przede wszystkim na obszarze ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej (ang. Interest Rate Risk in Banking Book, IRRBB), zaś ryzyko spreadu kredytowego było traktowane jako jeden z jego elementów. Wprowadzona w tych dokumentach definicja, opis metod pomiaru czy też zasady zarządzania dotyczące ryzyka spreadu kredytowego zostały omówione w sposób ogólny, nie precyzując jakie podejście należy zastosować w praktyce.

Nowe wytyczne EBA z roku 2022 dotyczące zarządzania zarówno IRRBB, jak również CSRBB³, wyraźnie rozgraniczają obszar ryzyka stopy procentowej od ryzyka spreadu kredytowego. Zwiększają one istotność CSRBB względem podejścia opisanego w materiale z 2018 roku. EBA w swojej nowej publikacji poświęca znacząco więcej uwagi na ryzyko spredu kredytowego. Wprowadza precyzyjniejszą definicję i wskazuje, iż instytucje finansowe powinny to ryzyko identyfikować oraz regularnie oceniać i monitorować. Wytyczne przedstawiają pewne wskazówki, jak kalkulować spread kredytowy oraz które instrumenty finansowe należy uznać za wrażliwe na te kategorie ryzyka. Wytyczne EBA w tym zakresie nie są jednak wciąż tak dokładne jak w przypadku ryzyka stopy procentowej. W związku z powyższym, standard rynkowy dotyczący tego zagadnienia jest wciąż na etapie rozwoju i wypracowania spójnego podejścia. Można oczekiwać, że dopiero w ciągu najbliższych miesięcy podejście na rynku europejskim będzie zmierzać do standaryzacji.

Wymóg implementacji nowych zasad dotyczących ryzyka spreadu kredytowego zacznie obowiązywać od początku 2024 roku i będzie dotyczyć wszystkich bankowych instytucji finansowych.

Estymacja spreadu kredytowego
 

Rynkowy spread kredytowy nie jest czynnikiem bezpośrednio obserwowanym na danym rynku, dodatkowo jego podział na element ryzyka kredytowego i ryzyka płynności jest trudny do oszacowania. W związku z powyższym, powszechnie przyjętym uproszczeniem jest przybliżanie spreadu kredytowego poprzez obserwację tzw. asset-swap-spread (ASW). ASW jest różnicą pomiędzy oprocentowaniem obligacji o danym ratingu kredytowym (np. skarbowych obligacji w PLN) i oprocentowaniem swapów stopy procentowej (np. IRS PLN oparte o WIBOR), w tym samym terminie zapadalności.

Spread kredytowy może mieć różną wartość w zależności od terminu, na który jest wyznaczany. Powinniśmy zatem mówić o tzw. krzywej spreadu kredytowego, która dla wybranych terminów (węzłów) przyporządkowuje odpowiednie wartości spreadu.

Innym podejściem, dostępnym na bardziej rozwiniętych rynkach, jest wykorzystanie kwotowań instrumentów CDS do wyznaczenia spreadu kredytowego.

Produkty wrażliwe na spread kredytowy
 

Wytyczne EBA nie wskazują bezpośrednio, które instrumenty powinny być uznane jako wrażliwe na ryzyko spreadu kredytowego, wymagają natomiast od banków, aby nie wykluczały z góry żadnej pozycji bilansowej z przeliczeń. Zgodnie z wytycznymi należy zatem określić wszystkie wykorzystywane instrumenty finansowe jako potencjalnie wrażliwe na ryzyko spreadu i stopniowo eliminować te, które w wyniku analiz jakościowych lub ilościowych zostaną uznane za niewrażliwe na ten typ ryzyka.

Regulator wskazuje jedynie, żeby z produktów wrażliwych na ryzyko spreadu kredytowego wykluczyć te instrumenty, dla których kalkulowana jest korekta wyceny CVA (ang. Credit Value Adjustment) oraz produkty, których kontrahenci są uznani za niewypłacalnych (ang. Non-Performing Exposures).

W praktyce rynkowej nie można obecnie wskazać jednego, powszechnie przyjętego podejścia opisującego, które produkty należy uznać za wrażliwe na spread kredytowy, a które wyłączać z przeliczeń. Obserwowane podejścia, które stosują banki, zazwyczaj opierają się na dwóch kryteriach:

• Jaka jest klasyfikacja księgowa danego produktu?
• Czy wartość (cena) danego produktu zależy bezpośrednio lub pośrednio od kwotowań aktywnego (płynnego) rynku dla tego produktu?

Część banków przyjmuje pierwszy z nich uzależniając brak wrażliwości na spread kredytowy od klasyfikacji księgowej dla danego instrumentu. Pozycje, które zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej 9 zostały zaklasyfikowane do wyceny wartości godziwej przez rachunek zysków i strat oraz wyceny wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, są uznawane jako potencjalnie wrażliwe, natomiast te wyceniane poprzez zamortyzowany koszt są uznawane jako niewrażliwe i wyłączone z dalszych analiz.

Drugi aspekt, dotyczący bezpośredniej lub pośredniej zależności wyceny danego produktu z aktywnym rynkiem, jest znacznie mniej precyzyjny i pozwala na większą dowolność w interpretacji. Produktami najczęściej wskazywanymi jako wrażliwe na spread kredytowy są nabyte obligacje skarbowe, korporacyjne lub samorządowe.

Niektóre banki uznają zgodnie z interpretacją Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego (BCBS), że produkty po stronie pasywnej z definicji powinny być wyłączone z kalkulacji CSRBB, co jednak stoi w sprzeczności z najnowszymi wymogami EBA.

Miary ryzyka spreadu kredytowego
 

Regulator zaleca, aby CSRBB było badane zarówno przez miary wartości ekonomicznej kapitału, jak i przez miary dochodu odsetkowego. Oznacza to, że banki powinny wykorzystywać te same lub zbliżone miary, które obecnie stosowane są do kalkulacji IRRBB.

Wpływ spreadu kredytowego będzie zdecydowanie bardziej dostrzegalny w przypadku miar wartości ekonomicznej kapitału poprzez zmiany współczynników dyskontowych wykorzystywanych w kalkulacji. Ten sam efekt będzie można zaobserwować dla części produktów w przypadku kalkulacji miary wyniku odsetkowego netto z uwzględnieniem zmian wartości rynkowej. W przypadku standardowej miary wyniku odsetkowego netto, gdzie nie stosuje się dyskontowania przepływów pieniężnych, wpływ spreadu kredytowego może zostać zaobserwowany w przypadku modelowanej marży kredytowej dla tzw. nowej produkcji gwarantującej założenie o stałości bilansu (ang. constant balance sheet). Często stosowana jest też miara wrażliwości wyceny na zmianę spreadu kredytowego o jeden punkt bazowy – CS01.

Co istotne, kalkulacja spreadu kredytowego nie jest częścią Nadzorczego Testu Wartości Odstających (ang. Superevisory Outlier Test, SOT).

Największe wyzwania
 

Największe wyzwania jakie stoją przed sektorem bankowym w Polsce, to przede wszystkim wypracowanie jednej, powszechnie akceptowanej i stosowanej metody wyznaczania spreadu kredytowego oraz spójne ujęcie w miarach ryzyka. Zagadnieniem wymagającym szczególnej uwagi będzie także procedura wyznaczania produktów wrażliwych na spread kredytowy. Wyzwaniem dla większych instytucji będzie również przygotowanie wielu krzywych spreadu kredytowego, które powinny być różne dla różnych rynków (walut) i ratingów.

Sektor bankowy podejmuje próby przygotowania jednolitych standardów zarządzania ryzykiem spreadu kredytowego, dobrym przykładem tych działań są publikowane przez Europejską Federacje Bankową (ang. European Banking Federation, EBF) artykuły przedstawiające interpretacje wytycznych EBA.

W Deloitte przygotowaliśmy dedykowane narzędzie informatyczne, które wspomaga proces zarządzania i kalkulacji ryzyka spreadu kredytowego oraz ryzyka stopy procentowej. Więcej szczegółów można znaleźć pod tym linkiem.

^[1] Basel Committee on Banking Supervision – Standards - Interest rate risk in the banking book (April 2016)
^[2] EBA/GL/2018/02
^[3] EBA/GL/2022/14