Pakiet AML, czyli nowe rozdanie w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
Czego mogą się spodziewać instytucje obowiązane?
Pakiet AML został oficjalnie przyjęty i oczekuje na publikacje. Duża część przepisów zacznie obowiązywać za 3 lata, jednak ten okres przejściowy należy wykorzystać na dostosowanie działalności przez instytucje obowiązane do nowych lub zaktualizowanych obowiązków. Poza procedurami czy politykami wewnętrznymi w zakresie AML/CFT konieczna będzie także weryfikacja procesów i rozwiązań informatycznych, w tym w szczególności w aspekcie wyznaczania beneficjenta rzeczywistego, czy dokonywania zgłoszeń do rejestru beneficjentów rzeczywistych.
Czym jest Pakiet AML?
Na pakiet AML składają się trzy podstawowe dokumenty, tj.:
- Rozporządzenie AML1
- Dyrektywa AML2
- Rozporządzenie AMLA3
Rozporządzenie AML tworzy wspólne ramy prawne w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT) dla UE. Określa w szczególności katalog instytucji obowiązanych (czyli podmiotów, które muszą przestrzegać przepisów w zakresie AML/CFT), wskazuje zakres procedur, polityk i mechanizmów kontrolnych, które muszą być przyjęte przez instytucje obowiązane, a także opisuje zasady stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, takich jak identyfikacja czy weryfikacja klienta.
Dyrektywa AML skierowana jest w szczególności do państw członkowskich i krajowych organów nadzoru określając m.in. ich obowiązki oraz prawa. Dyrektywa AML reguluje także kwestie związane z rejestrami beneficjentów rzeczywistych, w tym z uzyskiwaniem dostępu do takich rejestrów.
Rozporządzenie AMLA dotyczy utworzenia unijnego organu nadzoru, czyli Urzędu ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (the Authority for Anti-Money Laundering and Countering the Financing of Terrorism) i określa w szczególności zasady funkcjonowania AMLA oraz jego rolę – zarówno wobec instytucji obowiązanych, jak i wobec krajowych organów nadzoru. AMLA będzie mógł m.in. wydawać wytyczne i rekomendacje w zakresie AML/CFT.
Pakiet AML - kluczowe terminy
Prace nad pakietem AML zostały zakończone z końcem maja 2024 roku. Obecnie Rozporządzenie AML, Dyrektywa AML oraz Rozporządzenie AMLA oczekują na publikacje, a wejdą w życie 20 dnia od publikacji (poza Rozporządzeniem AMLA, które co do zasady wejdzie w życie 7 dnia po publikacji).
Rozporządzenie AML zacznie obowiązywać w ciągu 36 miesięcy od publikacji, a zatem w drugiej połowie 2027 roku (wyjątek został przewidziany dla profesjonalnych klubów piłkarskich i agentów piłkarskich, dla których termin obowiązywania przepisów to 5 lat od momentu publikacji). Jeśli chodzi o Dyrektywę AML, to państwa członkowskie mają co do zasady 3 lata na przygotowanie przepisów transponujących dyrektywę z pewnymi wyjątkami (np. przepisy dotyczące rejestru beneficjentów rzeczywistych powinny zostać przygotowane w ciągu 24 miesięcy od momentu wejścia w życie Dyrektywy AML).
Rozporządzenie AMLA co do zasady będzie obowiązywało od 1 lipca 2025 roku.
Należy także mieć na uwadze, że wszystkie akty prawne wchodzące w skład pakietu AML przewidują wydanie m.in. dodatkowych wytycznych (dla przykładu Rozporządzenie AML przewiduje, że w ciągu 2 lat AMLA powinien wydać wytyczne w zakresie procedur grupowych AML, a w ciągu 3 lat wytyczne dotyczące outsourcingu w zakresie AML/CFT). Instytucje obowiązane muszą być zatem przygotowane, że 3-letni okres „wdrożeniowy” będzie intensywny i będzie wymagał istotnego zaangażowania m.in. w celach dostosowania i weryfikacji istniejących rozwiązań w zakresie AML/CFT.
Rozporządzenie AML a beneficjent rzeczywisty
Zmian wprowadzanych przez Rozporządzenie AML jest wiele. Jedną z modyfikacji, na którą należy zwrócić szczególną uwagę jest zmiana w zakresie podejścia do beneficjenta rzeczywistego klienta.
Jeśli chodzi o progi w zakresie uznania za beneficjenta rzeczywistego, pomimo rozważania wielu opcji w toku procesu legislacyjnego, zdecydowano się na rozwiązanie mocno zbliżone do funkcjonującego obecnie. Aby uznać daną osobę za beneficjenta rzeczywistego musi ona posiadać 25% lub więcej udziałów (lub liczby głosów lub innych uprawnień) w danym podmiocie. Do tej pory punktem wyjścia do ustalania beneficjenta rzeczywistego było posiadanie więcej niż 25% udziałów/akcji/liczby głosów etc., a zatem zmiana w tym zakresie obejmie osoby, które posiadają uprawnienia nie tylko przekraczające próg 25%, ale także równe 25%.
Rozporządzenie AML określa także zasady obliczania udziałów (lub innych uprawnień) pośrednich na potrzeby ustalania beneficjenta rzeczywistego – do tej pory w tym zakresie przepisy pozostawały neutralne, natomiast po rozpoczęciu obowiązywania Rozporządzenia AML konieczne będzie dostosowanie wewnętrznych procesów w tym aspekcie do wzoru wynikającego z Rozporządzenia AML.
Rozporządzenie AML przewiduje także zupełnie nowe rozwiązanie w przypadku podmiotów prawnych narażonych na wyższe ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Wówczas możliwe będzie ustalenie przedziałów dla identyfikacji beneficjenta rzeczywistego pomiędzy 15% a 25%. Takie rozwiązanie wymagać będzie jednak stosownej notyfikacji na poziomie UE i dokonania oceny ryzyka potwierdzającej zasadność przyjęcia takich kryteriów. Po 5 latach od wejścia w życie Rozporządzenia AML powinna pojawić się informacja, czy takie niższe progi dla niektórych kategorii podmiotów zostaną ustanowione.
W procesie ustalania beneficjenta rzeczywistego na nowych zasadach należy także mieć na uwadze, że Rozporządzenie AML wprowadza swoją definicję „kontroli”. Do tej pory przepisy AML/CFT nie definiowały tego pojęcia bezpośrednio i często ustalanie beneficjenta rzeczywistego na podstawie kontroli sprawiało wiele problemów. Rozporządzenie AML porządkuje te materię posługując się terminami „kontroli w podmiocie”, „pośredniej kontroli” oraz „kontroli przez udział własnościowy” (50%+). Dodatkowo Rozporządzenie AML przewiduje otwarty katalog uprawnień, które mogą świadczyć o tym, że dana osoba „sprawuje kontrolę w inny sposób” nad danym podmiotem.
Rejestry beneficjentów rzeczywistych a Dyrektywa AML
Dyrektywa AML zawiera bardziej rozbudowane przepisy dotyczące tworzenia i prowadzenia rejestrów beneficjentów rzeczywistych przez państwa członkowskie aniżeli dotychczasowe przepisy w zakresie AML/CFT. Dookreśla ponadto zasady uzyskiwania dostępu do danych o beneficjentach rzeczywistych adresując w tym zakresie także wyrok TSUE w sprawach C-37/20 i C-601/20.
Zgodnie z Dyrektywą AML, organy odpowiedzialne za prowadzenie rejestru będą musiały być wyposażone w uprawnienia umożliwiające im żądanie od podmiotów zobowiązanych do dokonania zgłoszenia do rejestru odpowiednich danych, informacji czy dokumentów, pozwalających na potwierdzenie, że beneficjent rzeczywisty został prawidłowo zidentyfikowany (np. umowę spółki lub inne umowy, z których wynikają uprawnienia, czy też pełnomocnictwa). Instytucje obowiązane będą musiały tym samym dbać o to, aby posiadać aktualne informacje o swoich beneficjentach rzeczywistych – tu Rozporządzenie AML sugeruje, aby przeglądy w tym zakresie były przeprowadzane co najmniej raz w roku. Niezależnie od tego, po przyjęciu zgłoszenia do rejestru, będzie ono dodatkowo weryfikowane.
Jeśli nie jest możliwe ustalenie beneficjenta rzeczywistego do rejestru należy złożyć oświadczenie o niemożności ustalenia wraz z odpowiednim uzasadnieniem lub oświadczenie o tym, że dany podmiot nie posiada beneficjenta rzeczywistego, a także wymagane informacje o wszystkich osobach w danej instytucji obowiązanej zakwalifikowanych jako kadra kierownicza wyższego szczebla (senior managing officers).
Dyrektywa AML wprowadza także bardziej szczegółowe zasady dotyczące możliwości uzyskania informacji o beneficjencie rzeczywistym przez osoby posiadające „uzasadniony interes”, wskazując w tym zakresie m.in. otwarty katalog takich osób/podmiotów. W celu uzyskania dostępu do danych konieczne będzie wykazanie swojego interesu i uzyskanie aprobaty od właściwego organu. Oznacza to, że rejestr – odmiennie np. od obecnie działającego rejestru w Polsce – nie będzie publiczny.
Jak przygotować się na nowe przepisy w zakresie AML/CFT?
Pomimo, że przepisy w dużej mierze zaczną obowiązywać dopiero za 3 lata, istotne jest, aby cały proces przygotowania znalazł się już w planach compliancowych w instytucjach obowiązanych. Dobrą praktyką jest przeprowadzenie analizy luki w celu wykrycia miejsc wymagających zmiany/aktualizacji/wdrożenia i zaplanowania odpowiednich prac, które będą wymagały zaangażowania wielu jednostek w organizacji. W ramach przygotowań do wdrożenia należy także mieć na uwadze, że do przepisów z pakietu AML pojawią się m.in. dodatkowe wytyczne, które również powinny być przedmiotem procesu dostosowania.
Pakiet AML będzie miał wpływ w szczególności na:
- procedury wewnętrzne i grupowe w zakresie AML/CFT,
- strukturę organizacyjną w zakresie AML/CFT,
- wewnętrzne procesy, np. KYC, wyznaczanie beneficjenta rzeczywistego,
- raportowanie,
- stosowane rozwiązania teleinformatyczne.
