Jak zaadresować nowe wymogi kapitałowe w bankach?

Dwie najistotniejsze w tym obszarze zmiany to nowelizacja Rozporządzenia nr 575/2013, czyli tzw. CRR 3 oraz wprowadzenie Rekomendacji WFD dotyczącej Wskaźnika Finansowania Długoterminowego.

Z drugiej strony, przypomnijmy, że w 2023 r. zmieniły się przepisy prawa¹, wprowadzając nowe instrumenty kapitałowe Tier 1 (obligacje kapitałowe i pożyczki podporządkowane). Istnieje więc nowy sposób na zaadresowanie potrzeb kapitałowych w banku.

CRR3 – jakie zmiany czekają banki

Większość przepisów zmieniających Rozporządzenie nr 575/2013, czyli tzw. CRR 3 wejdzie w życie 1 stycznia 2025 roku. Nowe regulacje mają na celu pełne wdrożenie do prawodawstwa Unii Europejskiej standardów międzynarodowych uzgodnionych przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, w szczególności tzw. „reformy Bazylea III”. Reforma przepisów dotyczących wymogów ostrożnościowych obowiązujących banki wprowadza zmiany we wszystkich obszarach ryzyka, dla których banki wyliczają wymogi kapitałowe, rozszerza wymogi raportowe oraz modyfikuje zapisy dotyczące kalkulacji funduszy własnych i konsolidacji ostrożnościowej.

Dla banków w Polsce największe znaczenie będą miały zmiany wprowadzane w obszarze metody standardowej wyliczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego – w szczególności przyspieszenie momentu, od którego banki są zobowiązane utrzymywać kapitał na zabezpieczenie ryzyka kredytowego. CRR 3 wprowadza obowiązek uwzględniania w kalkulacji wymogów kapitałowych umów, które zostały zaoferowane przez instytucję, ale jeszcze nie zostały zaakceptowane przez klienta.

Takie pozycje mają być traktowane analogicznie do zobowiązań pozabilansowych i przypisywany ma im być współczynnik konwersji kredytowej (CCF) właściwy dla rodzaju umowy. To, wraz ze wzrostem wartości współczynników CCF wynikającym z opublikowanych Regulacyjnych Standardów Technicznych (wciąż jeszcze w wersji wstępnej) spowoduje potencjalnie istotny wzrost wartości wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego. Pozostałe zmiany mogące skutkować wzrostem poziomu wymogów kapitałowych w obszarze ryzyka kredytowego obejmują między innymi:

• Zmiany w obszarze wycen nieruchomości i przypisywania wag ryzyka ekspozycjom zabezpieczonym na nieruchomościach;
• Zmiany w obszarze sposobu traktowania ekspozycji wobec instytucji bez zewnętrznej oceny ratingowej;
• Zmiany wag ryzyka przypisywanych ekspozycjom kapitałowym;
• Wprowadzenie mnożnika 1,5 dla wagi ryzyka przypisywanej ekspozycjom wobec osób fizycznych, które są denominowane w walucie innej niż waluta źródła dochodu dłużnika;
• Zmiany w podejściu do ekspozycji z tytułu kredytowania specjalistycznego.

Banki stosujące metody zaawansowane kalkulacji wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego również mogą spodziewać się wzrostu wartości wymogów wynikającego zarówno z obowiązku uwzględnienia w kalkulacji ofert, jak i z wprowadzenia wymogu tzw. output floor (poziom wyjściowy), który ma na celu ograniczenie nieuzasadnionej zmienności wymogów kapitałowych generowanych przez modele wewnętrzne oraz nadmiernej redukcji kapitału, którą instytucje korzystające z modeli wewnętrznych mogą uzyskać w stosunku do instytucji korzystających z metod standardowych.
Poza ryzykiem kredytowym należy zwrócić uwagę na inne obszary zmian, przy czym istotność wpływu tych zmian na wartość aktywów ważonych ryzykiem będzie mniej istotna:

• Ryzyko operacyjne - wprowadzenie nowego podejścia do szacowania wymogów kapitałowych (tzw. nowej metody standardowej, która zastępuje wszystkie obecne metody);
• Ryzyko CVA - wprowadzenie zmiany w formule wyliczania wartości wymogu metodą podstawową oraz zmiany wag ryzyka przypisywanym kontrahentom;
• Ryzyko rynkowe - wprowadzenie wiążących wymogów opartych na alternatywnej metodzie standardowej (tzw. FRTB) oraz mnożników zwiększających wartość wymogu liczonego uproszczoną metodą standardową.

Zmiany wprowadzane przez CRR3 będą skutkowały wzrostem wymogu kapitałowego. Skala tego wzrostu będzie zależała od struktury portfela poszczególnych banków, natomiast może być ona znacząca. Wzrost wartości aktywów ważonych ryzykiem i wymogów kapitałowych banków należy analizować nie tylko w kontekście spełnienia minimalnych poziomów współczynników wypłacalności przez banki, ale również w kontekście spełnienia wymogów MREL – wymogi kapitałowe MREL są wyznaczane na podstawie wartości aktywów ważonych ryzykiem obliczonych na podstawie Rozporządzenia CRR.

Rekomendacja WFD

Celem wydanej przez KNF Rekomendacji WFD jest ograniczenie ryzyka związanego z obecną strukturą finansowania kredytów hipotecznych – aktualnie finansowanie tych długoterminowych kredytów opiera się w dużej mierze na krótkoterminowych depozytach detalicznych, w szczególności na depozytach bieżących. Wprowadzenie Rekomendacji WFD ma zwiększyć finansowanie długoterminowych kredytów hipotecznych instrumentami długoterminowymi.

Wymogi Rekomendacji WFD mają zastosowanie do banków, których aktywa wynoszą powyżej 2 mld PLN oraz w których udział kredytów hipotecznych zabezpieczonych nieruchomościami mieszkaniowymi dla gospodarstw domowych w aktywach wynosi powyżej 10%. Wymagany minimalny poziom Wskaźnika Finansowania Długoterminowego został określony na poziomie 40% i ma być spełniony od 31 grudnia 2026 roku.

Spełnienie wymogów WFD będzie stanowiło poważne wyzwanie dla części banków w Polsce, w szczególności biorąc pod uwagę krótki czas przewidziany na dostosowanie się do zmian oraz fakt, że w tym samym okresie banki będą musiały zaadresować wzrost wymogów kapitałowych, w tym wymogów MREL wynikających ze zmian Rozporządzenia CRR.

Opisane powyżej zmiany regulacyjne będą skutkowały wzrostem zapotrzebowania banków na instrumenty, które mogą zostać zaliczone do funduszy własnych. Jednym z możliwych rozwiązań jest emisja instrumentów, w tej chwili praktycznie niewystępujących na rynku polskim, które można zaklasyfikować jako pozycje dodatkowe w kapitale Tier 1.
Nowy kapitał – Tier 1 (CoCoS)

Z drugiej strony, umożliwiona została emisja obligacji kapitałowych i zaciągania pożyczek podporządkowanych kapitału dodatkowego AT1 (dodatkowy Tier 1, tzw. CoCos). Zmienione przepisy zniosły barierę ograniczającą rynek w tym zakresie). Nowe regulacje weszły w życie 1 października 2023 r. Przepisy dostosowane są do wymogów kwalifikacji wynikających z Rozporządzenia CRR. Obligacje kapitałowe i pożyczki podporządkowane są kluczowymi narzędziami finansowymi, które wspierają stabilność instytucji finansowych.

Należy jednak zauważyć, że są to złożone instrumenty, dlatego warto przygotować zestawienie, gdzie zmapowane jest spełnienie wszystkich wymogów polskiego prawa oraz CRR. Wymagane będzie również odpowiednie przygotowanie dokumentacji korporacyjnej po stronie banku. Konieczna jest także zgoda Komisji Nadzoru Finansowego na zakwalifikowanie instrumentu dodatkowego Tier 1 poparta odpowiednim wnioskiem. Przygotowanie do posiadania takiego kapitału wymaga zarówno weryfikacji prawnej oraz finansowej (pod kątem kształtowania się funduszy własnych oraz współczynników kapitałowych), jak i księgowej.

¹ Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawy o obligacjach, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 825 z późn. zm.).