Jak Retail Investment Strategy (RIS) wzmocni pozycję inwestorów detalicznych?

24 maja 2023 r. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie pakietu regulacji związanych z Retail Investment Strategy (RIS) dotyczącego inwestycji detalicznych w ramach środków mających na celu pogłębienie unii rynków kapitałowych. Propozycja Komisji obejmuje następujące regulacje:

1. dyrektywę Omnibus zmieniającą pakiet dyrektyw, tj. dyrektywę w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID II), dyrektywę w sprawie dystrybucji ubezpieczeń (IDD), dyrektywę w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II), dyrektywę w sprawie przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) i dyrektywę w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi¹ oraz

2. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie dokumentów zawierających kluczowe informacje, dotyczących detalicznych produktów zbiorowego inwestowania i ubezpieczeniowych produktów inwestycyjnych (PRIIP)².

Zdaniem Komisji, inwestorzy detaliczni nadal napotykają trudności w uzyskaniu dostępu do istotnych, porównywalnych i łatwych do zrozumienia informacji, które pozwalałyby im podejmować świadome decyzje inwestycyjne, a porady finansowe nie zawsze są zgodne z ich najlepszym interesem. Podmioty te są coraz bardziej narażone na nieuzasadniony wpływ marketingu w mediach społecznościowych i nowych kanałów marketingowych. Odpowiedzią na te problemy ma być pakiet regulacji dotyczących ochrony inwestorów detalicznych, wprowadzający istotne zmiany w zakresie oferty kierowanej do inwestorów detalicznych.

Aktualne zasady ochrony i informowania inwestorów określone są w przepisach sektorowych, co przekłada się na brak ujednoliconego podejścia do ochrony inwestorów detalicznych. Dodatkowo, pomimo wielości regulacji, organy nadzoru nadal wskazują, że sposób prezentowania informacji inwestorom detalicznym wciąż nie umożliwia im pełnej oceny inwestycji, w tym uwzględnienia istotnych czynników makroekonomicznych, takich jak przede wszystkim wpływ inflacji na wynik inwestycyjny³. Przyjęte rozwiązania nie są tym samym w pełni skuteczne w ochronie inwestorów detalicznych i zapewnieniu im sprawiedliwego traktowania

Pomimo stopniowego wdrażania nowych zasad komunikacji z klientem detalicznym przy oferowaniu instrumentów finansowych, nadal nie udało się osiągnąć zadowalającego poziomu współpracy, który zapewniałby pełną transparentność oraz wspierałby utrzymanie równowagi interesów obu stron. Jak wskazują zgromadzone dane, na przykład w 2021 roku klienci detaliczni byli obciążani średnio o około 40% wyższymi opłatami niż inwestorzy instytucjonalni w różnych klasach aktywów⁴.

W odpowiedzi na zidentyfikowane problemy, Komisja zaproponowała wprowadzenie środków mających na celu ujednolicenie sposobu ochrony inwestorów, obejmujące przede wszystkim:

1.  Zmianę sposobu przekazywania informacji inwestorom detalicznym poprzez dostosowanie sposobu ich przekazywania do dystrybucji cyfrowej; unowocześnienie i standaryzację ujawnień kosztów, wprowadzenie rocznych raportów przedstawiających koszty oraz wyniki inwestycyjne oraz wprowadzenie obowiązkowych ostrzeżeń o ryzyku, które pomogą inwestorom detalicznym unikać podejmowania ryzyka o nieodpowiednim dla nich poziomie.

2. Zmiany w Key Information Document (KID) w celu dostosowania ich do zmieniających się potrzeb inwestorów i nowych sposobów odbioru treści (np. przy wykorzystaniu smartfona lub tabletu) oraz zwiększenia klarowności m. in. poprzez wprowadzenie nowych sposobów prezentacji i podsumowania treści, zwiększenie elastyczności informacji oraz dodanie nowej sekcji dotyczącej zrównoważonego rozwoju.

3. Środki mające na celu poprawę stosunku ceny do jakości (eng. "value for money") dla inwestorów detalicznych w ramach istniejącego procesu ustalania cen.

4. Mechanizmy ograniczania problemu konfliktów interesów poprzez zestaw ograniczeń i zabezpieczeń dotyczących zachęt.

5. Środki mające na celu zapewnienie lepszego podejmowania decyzji inwestycyjnych poprzez zmiany w procesie oceny odpowiedniości i adekwatności produktów oraz udzielania porad.

6. Środki mające na celu zapewnienie, że komunikacja marketingowa o możliwościach inwestycyjnych jest jasna, uczciwa i nie wprowadza w błąd, poprzez uwzględnienie mediów społecznościowych jako nowego kanału marketingowego oraz informacji prezentowanych przez finfluencerów.

Regulacje mają ponadto zwiększyć świadomość uczestników rynku poprzez poprawę wiedzy finansowej oraz podniesienie kwalifikacji i kompetencji doradców inwestycyjnych, co stanowi realizację priorytetów Komisji w ramach Planu Działań Unii Rynków Kapitałowych na 2020 rok.

Konsekwencją wdrożenia zmian ma być redukcja obciążeń administracyjnych oraz poprawa dostępności dla bardziej zaawansowanych inwestorów. Sposób wprowadzenia nowych rozwiązań ma zapewnić spójne i skuteczne stosowanie zasad w całej Unii Europejskiej.

Projektowane przepisy znacznie ułatwią dostęp do informacji o produktach i usługach inwestycyjnych, czyniąc je równocześnie łatwiejszymi do zrozumienia przez inwestora detalicznego. Inicjatywa Komisji ma również stworzyć warunki dla podniesienia poziomu wiedzy finansowej, aby inwestorzy potrafili ocenić stopień ryzyka oraz w efektywny sposób wyjaśniać wątpliwości, co przełoży się na podejmowanie bardziej świadomych decyzji. Komisja wskazuje ponadto, że opisane propozycje pomogą inwestorom detalicznym osiągać lepsze wyniki oraz zwiększą ich zaufanie do rynków kapitałowych.

W połowie 2024 roku osiągnięto porozumienie polityczne odnośnie treści proponowanych zmian. Choć dokładny harmonogram ich wdrożenia nie jest jeszcze w pełni określony, zmiany prawdopodobnie nie wejdą w życie wcześniej niż w 2027 roku. Potencjalny wpływ nowych regulacji na sytuację rynkową już teraz budzi duże zainteresowanie przede wszystkim na skalę zmian, a firmy już podejmują kroki w celu przygotowania swoich procesów nowego tła regulacyjnego.

¹ Wniosek dot. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywy 2009/65/WE, 2009/138/WE, 2011/61/UE, 2014/65/UE i (UE) 2016/97 w odniesieniu do przepisów Unii dotyczących ochrony inwestorów detalicznych (dostęp online: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52023PC0279 )

² Wniosek dot. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1286/2014 w odniesieniu do unowocześnienia dokumentów zawierających kluczowe informacje

³ ESMA Market Report Costs and Performance of EU  Retail Investment Products 2024, (dostęp online: https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/2025-01/ESMA50-524821-3525_ESMA_Market_Report_-_Costs_and_Performance_of_EU_Retail_Investment_Products.pdf)

⁴ ESMA, Performance and Costs of EU Retail Investment Products, 2022, (dostęp online: https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/library/esma_50-165-1677_asr_performance_and_costs_of_eu_retail_investment_products.pdf)