Ponieważ planowany wzrost wydatków na obronność do 2035 roku będzie trwały, a jak dotąd finansowany jest w głównej mierze poprzez wzrost zadłużenia publicznego, istotne jest, aby wydatki te były realizowane w sposób jak najbardziej wydajny. Emisja długu publicznego umożliwi początkowy szybki wzrost wydatków obronnych. Równocześnie zobowiązania długoterminowe powinny być racjonalnie rozłożone, tak aby zapewnić stabilność finansową kraju. W miarę wzrostu liczebności sił zbrojnych i wprowadzania nowych systemów uzbrojenia koszty osobowe oraz koszty związane z utrzymaniem operacyjnym sprzętu wojskowego staną się głównym wyzwaniem finansowym dla budżetu państwa.

Zagrożenie ze strony Rosji, a także destabilizacja na Bliskim Wschodzie wymuszają zmianę rozumienia bezpieczeństwa kraju, ponownie zwiększając nacisk na militarną stronę tego zagadnienia, a w konsekwencji na zwiększenie wydatków na obronę. Po 1989 roku Polska korzystała w dużej mierze z tzw. dywidendy pokojowej, co wynikało ze spadku napięcia międzynarodowego i pozwoliło na ograniczenie wydatków obronnych i przekierowanie tych środków na inne cele. Wydatki obronne Polski spadły do 2% PKB w chwili przystąpienia do NATO w 1999 roku, a następnie do 1,8% PKB. W okresie odprężenia w stosunkach Polski i Zachodu z Rosją wydatki obronne osiągnęły najniższy poziom 1,5% PKB w 2008 roku. Jednak aneksja Krymu w 2014 roku oraz dalsza zbrojna agresja Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r. wymusiły rewizję postrzegania zagrożenia w Europie. Wydatki obronne w następstwie wojny rosyjsko-ukraińskiej powróciły w Polsce do poziomu 2% PKB, a wobec pełnoskalowej inwazji Rosji wzrosły powyżej 4% PKB w 2024 roku. Nowe wyzwania dotyczące bezpieczeństwa przełożyły się na wzrost zakupów nowoczesnego sprzętu wojskowego. Chociaż wydatki sprzętowe Polski sięgały średnio 0,25% PKB od momentu przystąpienia do Sojuszu do 2013 roku, w latach 2014-2021 podwoiły się do średnio 0,5% PKB, a szacunki na lata 2022-2024 – to jeszcze większy wzrost do średnio 1,4% PKB.

Wydatki Polski na obronność

Źródło: Opracowanie własne Deloitte na podstawie danych NATO (2024a).

Przedstawiony zarys strategii wojskowej decyduje o tym, jakiego typu zadania na rzecz bezpieczeństwa Polski będą realizowane. Równocześnie strategia gospodarcza powinna zapewnić możliwie efektywne wykonywanie tych zadań poprzez przemyślane plany zakupowe, korzystne partnerstwa międzynarodowe oraz – tam, gdzie to możliwe - wykorzystanie potencjału sektora prywatnego. Realizacja zapowiedzi 50/50 zakupów w krajowym i zagranicznym sektorze zbrojeniowym będzie wymagała określenia odpowiednich warunków brzegowych. Niniejsze opracowanie analizuje planowany wzrost wydatków pod kątem możliwego wzrostu efektywności.