Peer-to-peer handel in energie

Nieuwe technologieën bieden kansen

Dankzij nieuwe technologieën kunnen we ons energiesysteem flexibeler maken. Slimme meters, blockchain, peer-to-peer platforms en AI openen de deur naar een efficiëntere energiehandel. Toch accepteren we gedistribueerde hernieuwbare energie nog niet volledig. Dit vergroot de druk op transmissiesysteembeheerders (TNB) en distributiesysteembeheerders (DNB). We hebben een flexibeler systeem nodig om schokken op te vangen, zoals prijsschommelingen. 

Het traditionele energiesysteem

In het traditionele energiesysteem wordt elektriciteit voornamelijk centraal opgewekt, vaak bij industriegebieden. Dit werkte efficiënt, omdat het vraag en aanbod goed op elkaar afstemde. Maar het systeem is niet ontworpen voor de snelle groei van hernieuwbare energie en veranderend verbruik. Lange afstanden in het energienetwerk, vaste structuren en gecertificeerde partijen bepalen de markt. Dat maakt het minder flexibel.

Verschuiving naar decentralisatie

We gebruiken steeds meer stroom in het dagelijks leven, bijvoorbeeld voor elektrische auto’s. Tegelijkertijd groeit de decentrale, onregelmatige opwekking van hernieuwbare energie. Dat betekent dat energie niet meer alleen van energiecentrale naar consument stroomt, maar ook andersom. Ons huidige systeem kan dit niet aan, waardoor netbeheerders hogere kosten en complexere uitdagingen krijgen.

Peer-to-peer energiehandel als oplossing

Wij zien peer-to-peer (P2P) energiehandel als een gamechanger voor de elektriciteitsmarkt. Het stelt consumenten en bedrijven in staat om direct energie te verhandelen, zonder tussenkomst van traditionele energieleveranciers. Hierdoor kunnen de kosten dalen, kunnen we hernieuwbare energie efficiënter gebruiken en wordt het systeem flexibeler.

Maar deze verandering vraagt om slimme technologie, duidelijke regelgeving en samenwerking. Wij helpen bedrijven en consumenten om met AI en data de volgende stap te zetten.

Wat is P2P-energiehandel?

Om P2P-energiehandel goed te begrijpen, is het belangrijk om te kijken naar de rol van Balance Responsible Parties (BRP). Zij zorgen ervoor dat vraag en aanbod op het stroomnet altijd in balans blijven. De hoeveelheid verbruikte elektriciteit moet bijna perfect overeenkomen met de opgewekte hoeveelheid. Een verstoring van die balans kan stroomuitval veroorzaken.

BRP’s voorspellen continu hoeveel elektriciteit hun klanten verbruiken en opwekken. Dat gebeurt in periodes van 15 minuten. 

Energiehandel en de rol van energieleveranciers

Normaal gesproken kopen consumenten energie via een energieleverancier. Deze leveranciers vragen een premie voor hun diensten, zoals prijs- en volumerisicobeheer. Soms treedt een BRP ook op als leverancier, maar steeds vaker is de leverancier slechts een tussenpersoon tussen consument en BRP.

Met P2P-energiehandel verandert dit model. Op een online platform kunnen consumenten en bedrijven rechtstreeks stroom kopen en verkopen. Dit geeft hen meer controle, lagere kosten en ze zijn minder afhankelijk van traditionele spelers. Een BRP beheert vervolgens de transacties. 

Deelnemen aan P2P-energiehandel

Er zijn drie belangrijke opstellingen om deel te nemen aan P2P-energiehandel:

1. Over the grid trading

• Een verbruiker blijft aangesloten op het centrale net en beheert prijs- en volumerisico onafhankelijk door rechtstreeks elektriciteit te kopen of te verkopen aan andere tegenpartijen. 
• De belangrijkste voordelen: lage instapkosten, besparingen op de premie van een energieleverancier, controle over het energiegebruik (peak shaving), zekerheid over de inkoop van groene stroom en minder blootstelling aan marktschommelingen. 
• Grote bedrijven doen dit al met Power Purchase Agreements (PPA’s), waarbij zij rechtstreeks energie inkopen bij wind- of zonneparken.

2. Gedeeltelijk onafhankelijk microgrid 

• Een gemeenschap of bedrijfsgroep creëert een microgrid, een lokaal energienetwerk dat een deel van de energiebehoefte beheert. De rest wordt via het centrale net geleverd.
• Voorbeeld: Schoonschip Amsterdam, waar bewoners onderling stroom verhandelen, terwijl ze voor de zekerheid aangesloten blijven op het centrale net. Dit stimuleert bewoners om elkaars profielen te compenseren en vermindert de noodzaak van investeringen in het centrale net. 
• Deze opzet kost meer, maar levert ook meer besparingen op.
• Industriële clusters, zoals de haven van Rotterdam en de haven van San Diego, experimenteren met P2P-platformen om energie-uitwisseling binnen hun netwerken te optimaliseren.

3. Volledig onafhankelijk microgrid 

• Een groep deelnemers bouwt een volledig zelfvoorzienend elektriciteitsnetwerk, losgekoppeld van het centrale net.
• De investeringen en de bijbehorende besparingen zijn hoger dan in de andere twee opstellingen. 
• Hiervoor zijn grote investeringen nodig in het stroomnet en energieopslag. Hoewel dit model op termijn aantrekkelijk kan worden, is de technologie nog niet breed genoeg ontwikkeld voor grootschalige adoptie.

De opkomst van P2P-platformen

De markt voor P2P-energiehandel groeit snel. Een voorbeeld is het platform ENTRNCE, dat sinds 2017 dagelijks transacties verwerkt voor meer dan 10.000 gebruikers. ENTRNCE maakt de drie bovengenoemde manieren om deel te nemen mogelijk. Via dit platform kunnen consumenten en bedrijven direct energie verhandelen, ongeacht hun locatie.

P2P-energiehandel: kansen en toepassingen

Bij traditionele energievoorziening betalen consumenten voor drie kostencomponenten:

• Grondstofkosten: ongeveer 20% van de elektriciteitsprijs.
• Premie van energieleveranciers: zo’n 15% van de kosten.
• Belastingen en netwerkkosten: gemiddeld 65% van de totale prijs (inclusief btw en subsidies voor hernieuwbare energie).

De schattingen zijn op basis van uitsplitsingen van energieleveranciers, verfijnd met prijsgegevens van APX. 

Met P2P-energiehandel kunnen consumenten op verschillende manieren besparen, afhankelijk van hun keuzes. Hieronder verkennen we de drie belangrijkste P2P-modellen en hun financiële impact.

Over the grid trading

Bij 'over the grid'-handel neem je zelf de controle over prijs- en volumerisico’s. Dit betekent dat je rechtstreeks energie koopt of verkoopt en geen premie aan een energieleverancier betaalt. Dat heeft voordelen:

• Je kunt volumerisico’s beter beheren. De onzekerheid over hoeveel energie je opwekt of verbruikt kan complex lijken. Maar slimme meters en AI-algoritmen maken dit beheersbaar.
• Je kunt prijsrisico’s beter beheren. De energieprijzen fluctueren dagelijks en per seizoen. Met slimme automatisering kan dit proces worden geoptimaliseerd.
• Deze aanpak biedt meer inzicht in je energieverbruik. Je kunt besparen op piekuren en krijgt zekerheid over het gebruik van lokaal opgewekte groene energie. 

Voor bedrijven en industriële clusters biedt deze aanpak een kans om kosten te verlagen en de energietransitie actief vorm te geven. Wij kunnen daarbij helpen met data-analyse en AI-oplossingen.

Gedeeltelijk onafhankelijk microgrid

Bij een gedeeltelijk onafhankelijk microgrid organiseren bedrijven of gemeenschappen hun eigen energienetwerk, terwijl ze deels verbonden blijven met het centrale net. Dit biedt een extra besparingsmogelijkheid: minder belasting betalen over onderlinge energietransacties. Dit zijn de voordelen:

• Je hebt lagere kosten. Momenteel rekenen overheden bij elke energieoverdracht tussen consumenten ongeveer 65% belasting. Binnen een microgrid kunnen deze kosten grotendeels worden vermeden.
• Er ontstaat een duurzamere infrastructuur. Door onderlinge handel neemt de belasting op het centrale net af, wat helpt bij het verminderen van netcongestie. 
• Er zijn concrete besparingen mogelijk. Microgrid-deelnemers kunnen hun energiekosten volgens onderzoek met 5-15% verlagen. De business case van een P2P microgrid wordt versterkt door toegang tot energieopslag. Hierdoor kan een microgrid de vruchten plukken van peak shaving, waardoor het potentieel voor kostenbesparing met +/- 50% toeneemt. het geval van het microgrid van de haven van San Diego resulteerde dit in een directe verlaging van de energiekosten met 50%.

Deze besparingen gelden alleen voor het deel van de energie dat door het microgrid zelf wordt beheerd. Een goed ontworpen microgrid houdt daarom rekening met het energieverbruik van de deelnemers en de beschikbaarheid van lokale opwekkingstechnologieën. Dit kan bijdragen aan efficiëntere subsidiemechanismen, waarbij de overheid de ontwikkeling van microgrids stimuleert om de druk op het centrale net te verminderen.

Goed gereguleerde markten zorgen ervoor dat consumenten veilig en voordelig energie kunnen verhandelen. En dit is de reden waarom microgrids een effectieve stimulans kunnen zijn voor deelnemers om het juiste consumptie- en investeringsgedrag te creëren dat de druk op het centrale net minimaliseert.

Volledig onafhankelijk microgrid

Een volledig onafhankelijk microgrid is een zelfvoorzienend elektriciteitsnetwerk, losgekoppeld van het centrale net. Dit model biedt ook de hoogste financiële voordelen, omdat alle netwerkkosten en belastingen worden vermeden.

Op dit moment is de technologie voor grootschalige energieopslag en slimme netwerken is nog in ontwikkeling, waardoor de benodigde investeringen hoog zijn. De komende jaren richten we ons vooral op gedeeltelijke microgrids als tussenstap. Als technologieën verbeteren, spelen volledig onafhankelijke microgrids een grotere rol in de energiemarkt.

Conclusie

P2P-energiehandel biedt grote kansen voor een duurzamere en efficiëntere elektriciteitsmarkt. We hebben laten zien hoe deze vorm van handel kan helpen bij de energietransitie en welke voordelen dit oplevert voor bedrijven en de maatschappij.

Door directe markttransacties mogelijk te maken, draagt P2P-handel bij aan een stabieler energienet en stimuleert het investeringen in duurzame opwekking. Overheden versnellen deze ontwikkelingen door microgrids strategisch te ondersteunen met subsidies en regelgeving.

Voor bedrijven is het slim om nu al te verkennen wat P2P-energiehandel financieel en duurzaam kan opleveren. Deloitte’s AI- en Datapraktijk kan helpen met strategische analyses en implementatie. Meer weten? Neem contact op met Dario Raffaele, Vincent Bolwerk, Lisette ten Boske of Ivar Tjallingii.