Voor individuele organisaties en personen geldt: ieder zal de eigen weerbaarheid beter op orde moeten krijgen en voorbereid moeten zijn op verschillende soorten crises. In Nederland werd deze noodzaak nog eens onderstreept in het recente tv-programma Black-out. Het waarschuwde kijkers aan de hand van een fictieve ramp voor de risico's van een cyberaanval op een netbeheerder, met stroomuitval en plunderingen in meerdere provincies als gevolg. Andere voorbeelden: in Finland kent elke organisatie van enige omvang een Chief Resilience Officer, die toeziet op cyberaanvallen, verstoringen of incidenten. Deze functionaris zorgt bovendien voor fallback scenario's. Daarnaast zijn er zogeheten Societal Resilience Agencies actief. Zij bereiden burgers voor op crisissituaties.

Er is behoefte aan centrale landelijke coördinatie en strategie met duidelijke doorvertaling naar de regio's. Samenhangend beleid dat prioriteiten stelt en scherpe keuzes maakt voor noodsituaties. Houden we olievoorraden en voedselreserves aan? Doet de overheid dat of besteden we het uit aan bedrijven die daarvoor gecompenseerd worden? Welke organisatie pakt welke rol op bij een crisis? Zo kunnen logistieke bedrijven helpen bij grootschalige verplaatsingen van troepen en materieel. En kunnen bijvoorbeeld de ethische hackers van commerciële organisaties zoals Deloitte helpen bij een hybride of digitale aanval.

Meerdere onderzoeken laten zien dat de samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en burgers cruciaal is voor de transitie naar een weerbaar en veilig land. Partijen zullen met elkaar in gesprek moeten gaan om tot een breed gedragen beleid te komen met duidelijke rollen en verwachtingen. Er is dringend behoefte aan een visie hoe deze publiek-private samenwerking in Nederland gestalte moet krijgen — plus concrete vervolgstappen. Om te helpen dit beleid te ontwikkelen, initieert Deloitte vervolgstappen samen met een kopgroep van meer dan twintig publieke en private organisaties, zoals het stappenplan verderop laat zien.

Momenteel zijn er grote verschillen per sector in de mate van weerbaarheid. Financiële dienstverleners hebben die vaak al behoorlijk op orde, veelal ingegeven door regulering. In de gezondheidszorg en de voedingsindustrie is er werk aan de winkel. Een interessant voorbeeld in dit opzicht: in Finland overleggen de CEO’s van grote ondernemingen uit uiteenlopende sectoren maandelijks met veiligheidsdiensten en defensie, maar ook met elkaar.

Een bruikbare visie op de publiek-private samenwerking geeft antwoord op concrete vraagstukken — en durft te prioriteren. Enkele voorbeelden uit een vijftal sectoren:

• Energievoorziening     
  Hoe beschermen we het elektriciteitsnet tegen cyber- en fysieke aanvallen? Wat zijn alternatieve energiebronnen bij verstoringen in aanvoerlijnen, en hoe kunnen we de afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers verminderen? Zijn burgers in staat om zichzelf minimaal 72 uur zelfstandig te redden als de stroom uitvalt? 
• Gezondheidszorg    
  Wat hebben we over voor daadwerkelijke pandemische paraatheid? Zijn we bereid om voort te bouwen op de successen van Stichting Open Nederland en Testen voor Toegang? Of schalen we de GGD's en het RIVM weer af? En hoe staat het met de digitale weerbaarheid van de zorg?
• Telecommunicatie     
  Nederland is, mede door de transatlantische kabels,  een internationaal knooppunt voor data en communicatie — en daarmee een aantrekkelijk doelwit met potentieel grote kwetsbaarheid. Hoe beschermen we die kabels? Wie is verantwoordelijk voor wat? En welke fallback scenario's hebben we wanneer onze communicatienetwerken verstoord worden?
• Financiële dienstverlening     
  Hoe kijken we aan tegen het financieren van de defensieindustrie? Zijn pensioenfondsen bereid om hier weer meer in te investeren?
  
• Defensie 
  Waar komen de noodzakelijke oefenterreinen? Op het land, maar ook op zee en in de lucht? Op welke locaties gaan we munitiedepots bouwen? En zijn we bereid om daarvoor andere bestemmingen op te offeren?

De afhankelijkheid van Azië voor onze medicijnen en essentiële technologieën maakt ons kwetsbaar. Grondstoffen komen vooral uit China, de pillen en tabletten worden grotendeels in India geproduceerd en bijna alle geavanceerde computerchips zijn afkomstig van één eiland. Daarbij gaat het om essentiële ingrediënten voor een vitale, moderne samenleving, maar zelf produceren we ze nauwelijks. We zullen dan ook onze strategische autonomie moeten versterken — en dat heeft verregaande consequenties voor het bedrijfsleven.

We zullen grondstoffen uit andere landen moeten betrekken. Productie zal weer geheel of gedeeltelijk in Nederland moeten plaatsvinden, of in ieder geval binnen de Europese Unie. Ook op dit punt zal er op korte termijn beleid moeten komen. Landen als China of Rusland kunnen hierin sneller acteren dan de VS, en veel sneller dan de Europese Unie. Een recent rapport van de Europese Commissie onderschrijft dat we versneld onze autonomie zullen moeten waarborgen om te voorkomen dat we een speelbal worden van de VS en China.

Veel organisaties en individuen zijn zich onvoldoende bewust van de risico's en uitdagingen. Een relatief laag risicobewustzijn vraagt om structureel beleid en gerichte informatiecampagnes — vooral nu we zien dat statelijke actoren al geruime tijd proberen invloed uit te oefenen op ons politieke klimaat.