Wyrok TSUE otwiera drogę do odzyskania zawyżonego VAT na paragonie

21 marca 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) wydał wyrok w sprawie C-606/22, dotyczącej polskiej spółki oferującej usługi rekreacyjne. Sprzedając konsumentom karnety wstępu do obiektów służących poprawie kondycji fizycznej, spółka stosowała, zgodnie z ówczesnym podejściem organów podatkowych, podstawową stawkę VAT. Po zmianie stanowiska organów w zakresie opodatkowania takich usług zdecydowała się skorygować dotychczasowe rozliczenia i opodatkować usługi według obniżonej 8% stawki. Organy podatkowe obu instancji uznały jednak, że skoro spółka naliczyła konsumentom podatek w zawyżonej wysokości, powinna odprowadzić do budżetu państwa całą pobraną kwotę. Argumentowały, że skoro ciężar VAT spoczywał na konsumentach końcowych, to zwrot nadpłaty VAT stanowiłby dla spółki nieuzasadnione przysporzenie kosztem skarbu państwa.

Spór trafił ostatecznie do NSA, który skierował do TSUE pytanie prejudycjalne w celu ustalenia, czy w świetle regulacji Dyrektywy VAT oraz zasady neutralności, proporcjonalności oraz równego traktowania dopuszczalne jest podejście organów podatkowych, zgodnie z którym nie ma możliwości korekty podstawy opodatkowania i podatku należnego przy niezmienionej w wyniku tej korekty cenie, jeżeli sprzedaż towarów i usług konsumentom z zawyżoną stawką VAT jest potwierdzona paragonami fiskalnymi, a nie fakturami VAT.

Z wydanego wyroku TSUE wynika, że przepisy dyrektywy VAT stoją na przeszkodzie praktyce organów podatkowych, zgodnie z którą korekta należnego VAT poprzez złożenie deklaracji podatkowej jest zakazana w sytuacji, gdy dostawy towarów lub świadczenia usług nastąpiły przy zastosowaniu zawyżonej stawki VAT, ze względu na to, że z tytułu tych transakcji nie zostały wystawione faktury, lecz wydane paragony z kasy rejestrującej. W ocenie Trybunału nawet w takich okolicznościach podatnik, który błędnie zastosował zawyżoną stawkę VAT, ma prawo złożyć wniosek o zwrot podatku. Zdaniem Trybunału organ danego państwa członkowskiego może podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia tego podatnika wyłącznie wtedy, gdy po dokonaniu analizy ekonomicznej, która uwzględnia wszystkie istotne okoliczności wykaże, że ciężar finansowy podatku nienależnie pobranego spoczywający na tym podatniku został w całości zneutralizowany.

Wyrok dostarcza podatnikom argumentów w sporach z organami podatkowymi dotyczących odzyskania zawyżonego VAT z tytułu sprzedaży ewidencjonowanej na kasach fiskalnych i dokumentowanej wyłącznie paragonami. W transakcjach z konsumentami podstawowym sposobem prezentowania klientowi ceny jest jej przedstawienie w kwocie brutto, a nie netto, więc chociażby na tym tle zastosowanie zawyżonej stawki może wpływać na konkurencyjność cen lub wysokość marży podatnika, co powinno zostać uwzględnione we wskazanej analizie ekonomicznej.

Rozstrzygnięcie TSUE może mieć znaczenie m.in. dla podatników stosujących zawyżone stawki VAT w dłuższym okresie, jak również dla tych, którzy przy obniżce stawek VAT związanej np. z tzw. tarczą antyinflacyjną, tymczasowo opodatkowywali dostawy lub usługi według zawyżonej stawki zanim dokonali odpowiednich zmian w systemach kasowych. W świetle opisywanego orzeczenia pojawia się szansa na otrzymanie zwrotu nadpłaconego VAT w przypadku zawyżenia stawki VAT na transakcji udokumentowanej tylko paragonem fiskalnym.

Wyrok TSUE może także pozwolić na ujednolicenie orzecznictwa sądów administracyjnych, które w tym zakresie jest niejednolite oraz ewentualną zmianę podejścia organów podatkowych.