Obniżenie podatku od nieruchomości od elektrowni wiatrowych w 2018 r. z mocą wsteczną niezgodne z konstytucją

Zmiana przepisów niekorzystna dla gmin

Rozstrzygnięta przez Trybunał kwestia stanowi finał sporu wokół opodatkowania podatkiem od nieruchomości elektrowni wiatrowych, które wskutek wejścia w życie z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2018 r. przepisów ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (dalej: Ustawa zmieniająca) począwszy od 2018 r. podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości od znacząco niższej podstawy opodatkowania w porównaniu do 2017 r. (która z kolei uległa znacznemu podwyższeniu w stosunku do lat poprzednich). Skutkiem powyższego było istotne obniżenie w 2018 r. dochodów z podatku od nieruchomości w gminach, w których znajdują się tego rodzaju elektrownie.

Na potencjalną niezgodność z Konstytucją omawianych regulacji wskazały rady dwóch gmin, które wystosowały do Trybunału wniosek o zbadanie, czy retroaktywne działanie art. 17 pkt 2 Ustawy zmieniającej jest dopuszczalne w świetle art. 2 w związku z art. 167 Konstytucji RP.
 

Orzeczenie Trybunału

W zapadłym 22 lipca br. wyroku Trybunał uznał, że kwestionowana nowelizacja jest niezgodna z zasadami demokratycznego państwa prawa oraz sprawiedliwości społecznej, o których mowa w art. 2 Konstytucji. W ustnym uzasadnieniu wyroku Trybunał stwierdził, że w demokratycznym państwie prawa zasadą jest nieretroaktywność stanowionego prawa, zaś wprowadzanie przepisów obowiązujących z mocą wsteczną jest dopuszczalne jedynie w wyjątkowych sytuacjach. W szczególności zmiana prawa z mocą wsteczną jest w opinii TK dopuszczalna gdy dany problem prawny nie mógł być rozwiązany przez ustawodawcę bez użycia przepisów działających wstecz, przy równoczesnym zachowaniu zasady proporcjonalności oraz gdy poprawienie sytuacji prawnej części adresatów zmienianych wstecznie norm nie powoduje pogorszenia sytuacji innych adresatów. Zdaniem Trybunału, w przypadku analizowanej nowelizacji zasady te nie zostały zachowane, gdyż wskutek wprowadzenia kwestionowanej zmiany przepisów sytuacja finansowa gmin uległa pogorszeniu, zaś przepisy te nie przewidywały jednoczesnego wprowadzenia mechanizmu rekompensaty dla samorządów z tytułu utraconych korzyści. Ponadto w opinii składu orzekającego ustawodawca miał możliwość wprowadzenia omawianej zmiany legislacyjnej w sposób zgodny z ustawą zasadniczą, tj. z odpowiednim wyprzedzeniem oraz przy zachowaniu stosownego vacatio legis.

Należy jednocześnie podkreślić, że rozstrzygając niniejszą sprawę Trybunał skorzystał z uprawnienia do odroczenia terminu utraty mocy obowiązującej przepisu, który został uznany za niezgodny z Konstytucją, określając ten termin na 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w dzienniku ustaw. Trybunał zaznaczył przy tym, że czas ten powinien zostać wykorzystany przez ustawodawcę na wprowadzenie rozwiązań, które doprowadzą do usunięcia niezgodności omawianej regulacji z ustawą zasadniczą. Zaznaczono przy tym, że ustawodawca ma dużą swobodę w powyższym zakresie, a jako jedno z rozwiązań wymieniono zrekompensowanie gminom utraconych dochodów budżetowych.

Z perspektywy gmin wskazane jest zatem śledzenie bieżących prac legislacyjnych, które doprowadzą omawiane regulacje do stanu zgodnego z prawem. Co istotne, Trybunał wskazał również, iż gdyby wyrok TK nie został wykonany przez ustawodawcę i niezgodna z Konstytucją regulacja zostałaby derogowana na mocy niniejszego orzeczenia, możliwa byłaby odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa.