Dyrektywa SUP – czy kryterium porcji żywności ma znaczenie?

O co chodzi?

Intencją Dyrektywy SUP (dalej również: „Dyrektywa”, „Dyrektywa Plastikowa”) było przede wszystkim ograniczenie zaśmiecania plaż, środowiska morskiego, a także obciążenia publicznych systemów zbierania odpadów produktami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (dalej również „produkty SUP”). W preambule do Dyrektywy, wskazano że produkty te obejmują szeroką gamę powszechnie stosowanych szybko zbywalnych produktów konsumpcyjnych, które są wyrzucane po tym, jak zostały jednorazowo użyte zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Tak szeroki wachlarz potencjalnych produktów i opakowań mogących podlegać pod Dyrektywę Plastikową szczegółowo zawężono w dalszej części aktu, do określonych grup produktów/opakowań, dla których przypisano ustalone zobowiązania.

Jako czynniki rozstrzygające o podleganiu pod przepisy, wskazano nie tylko materiał wykonania produktu SUP, ale również jego przeznaczenie czy sposób wykorzystania przez konsumentów. Posługując się wieloma kryteriami podjęto próbę bardzo drobiazgowego (czasami wręcz aptekarskiego) wskazania produktów SUP mających podlegać pod nowe obowiązki. Taki poziom szczegółowości na poziomie unijnym, w połączeniu z niejednolitą transpozycją Dyrektywy SUP do polskiego prawa, przyniósł kontrowersje związane z podleganiem pod przepisy na niespotykaną dotąd skalę. Jedną z najpopularniejszych trudności interpretacyjnych jest kwestia podlegania pod obowiązki opakowań zawierających więcej niż jedną porcję żywności.

Co to oznacza w praktyce?

Osoby odpowiedzialne w przedsiębiorstwach za wdrożenie przepisów związanych z opłatą konsumencką i producencką stoją przed nie lada wyzwaniem. Czy pod nowe obowiązki podlegają wszystkie pojemniki na żywność oraz paczki i owijki, bez znaczenia jak dużą masę produktu opakowanie zawiera? Jeśli jednak należy brać pod uwagę ilość porcji w opakowaniu, to gdzie powinno się postawić granicę jednej porcji (przecież dla każdego konsumenta może to być inna ilość)? Czy takie same kryteria stosować dla pojemników na żywność oraz paczek/owijek? To tylko kilka praktycznych wątpliwości.

Kontrowersje w interpretacjach

Najlepszym dowodem na problematyczność kryterium ilości porcji w rozstrzyganiu o podleganiu pod nowe obowiązki, jest pojawianie się tego tematu w interpretacjach indywidualnych w zakresie stosowania przepisów ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (dalej również „przepisy SUP”).

W wydanych do tej pory przez jednego z Marszałków interpretacjach (omawiane są trzy odrębne decyzje) przedsiębiorcy dowodzili o braku podlegania pod przepisy SUP pojemników na żywność i/lub paczek i owijek zawierających więcej niż jedną porcję żywności. Interpretacje dotyczyły m.in. produktów takich jak: orzechy, owoce liofilizowane, snacki, przekąski oraz pojemników zestawów sushi.

W przypadku interpretacji wydanej najwcześniej (w sierpniu 2023) Marszałek uznał stanowisko wnioskującego o interpretację, opierając argumentację m.in. na art. 12 Dyrektywy SUP. Natomiast w kolejnych interpretacjach (wydanych w listopadzie i grudniu 2023), ten sam organ dwukrotnie wskazał, że ustawodawca polski dokonując transpozycji ww. Dyrektywy, uznał kryterium porcji – na które powołuje się Wnioskodawca – za nieistotne. Powyższe wynika z faktu, że wśród wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy kryteriów brak jest odniesienia do liczby porcji. (…) Skoro zatem w ustawie implementującej Dyrektywę brak jest odniesienia do liczby porcji, stąd też nie ma podstaw, aby je stosować przy ocenie czy dany produkt spełnia definicję produktu jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, podlegającego wskazanym w ustawie obowiązkom. W efekcie organ wskazał m.in. że wnioskujący, oferujący zestawy sushi zawierające od 12 do 94 szt. (z dodatkowym wskazaniem, że w jednym zestawie mieści się więcej niż jedna porcja sushi), w ocenie organu podlega pod przepisy związane z opłatą konsumencką za opakowania takich zestawów.

Przedsiębiorcy podejmujący się próby odpowiedzi na pytanie o podleganie swoich opakowań/produktów pod opłatę konsumencką i/lub producencką stoją zatem przed nie lada wyzwaniem. Przepisy krajowe nie precyzują wielu problematycznych kwestii, a nie przygotowano do nich żadnych wyjaśnień czy wytycznych. Przepisy na poziomie europejskim są nieco bardziej szczegółowe. Dodatkowo uzupełniono je specjalnie przygotowanymi wytycznymi. Jednak akty wydane na poziomie UE nie obowiązują w Polsce wprost, a organy odpowiedzialne za kontrolę realizacji przepisów mogą różnie się do nich odnosić.

Co dalej?

Dokładna analiza przepisów SUP rodzi uzasadnione pytania o istotność kryterium jednej/wielu porcji przy rozstrzyganiu o podleganiu pod nowe zobowiązania. Część rynku jak się okazuje dość swobodnie przyjmuje wykładnię o niepodleganiu pod przepisy SUP opakowań zawierających dużą (więcej niż jedna porcja) ilość produktu. Jednak przepisy krajowe i unijne, jak również wydane interpretacje indywidualne sygnalizują, że takie „intuicyjne” rozumienie może być zbyt daleko idące.

Należy zauważyć, że na poziomie unijnym nie podano jednoznacznej definicji porcji żywności, a kryterium porcji nie przełożono na prawo krajowe. W efekcie obowiązki związane z opłatą konsumencką i producencką mogą dotyczyć opakowań i przedsiębiorców, którzy takich zobowiązań dotychczas nie zidentyfikowali. Wydane przez urząd marszałkowski interpretacje nieuznające stanowiska wnioskujących podmiotów są na to najlepszym dowodem.

- Piotr Grodkiewicz, Menedżer w zespole Podatku Akcyzowego i ESG, Dział Doradztwa Podatkowego

Kryterium porcji żywności, sprawozdawczość oraz rozliczanie obowiązków SUP i opłat z nimi związanych, a także szerzej - wdrożenie do polskiego prawa przepisów Dyrektywy Plastikowej zostanie omówione podczas naszego szkolenia on-line, na które serdecznie zapraszamy: Dyrektywa Plastikowa – realizacja obowiązków SUP za rok 2023 i 2024 w praktyce, które zaplanowane jest na 29 lutego 2024 r.