Najświeższe informacje o nowym podatku od nieruchomości od 2025 r.

Na początku lipca 2023 r. informowaliśmy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2023 r., sygn. SK 14/21, który spowoduje rewolucję w podatku od nieruchomości. TK stwierdził bowiem niezgodność z Konstytucją RP podstawowej dla tego podatku definicji legalnej „budowli”. Utrata mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu została jednak odroczona o 18 miesięcy, co miało dać czas ustawodawcy na przygotowanie nowych przepisów.

W dniu 19 stycznia 2024 r. odbyła się konferencja pod nazwą „Nowe Oblicze Podatku od Nieruchomości po Wyroku Trybunału Konstytucyjnego”, zorganizowana przez Związek Miast Polskich, Miasto Białystok oraz Uniwersytet w Białymstoku. W trakcie tego wydarzenia zaprezentowano projekt zmian w przepisach regulujących podatek od nieruchomości, przygotowany przez Centrum Eksperckie Uniwersytetu w Białymstoku. Projekt ten został opracowany przez zespół w składzie: prof. dr hab. Rafał Dowgier, prof. dr hab. Leonard Etel, dr hab. Bogumił Pahl, prof. UWM, oraz prof. dr hab. Mariusz Popławski.

Podczas konferencji szczegółowo omówiono trzy główne koncepcje zmian:

Ta koncepcja zakłada odtworzenie obowiązującego stanu prawnego, lecz bez odwoływania się do przepisów prawa budowlanego. Projekt proponuje przeniesienie, po niewielkich modyfikacjach, definicji kluczowych pojęć z ustawy Prawo budowlane (takich jak: obiekt budowlany, budynek, budowla, urządzenie budowlane, itp.) do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Dzięki temu projekt wypełnia zalecenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące stworzenia autonomicznych definicji budynku oraz budowli na potrzeby prawa podatkowego.

Autorzy projektu podkreślają, że główną zaletą tej koncepcji jest oparcie się na już istniejących regulacjach, co umożliwi wykorzystanie obecnej praktyki i dorobku orzecznictwa. Dodatkowo, zakres opodatkowania pozostaje w założeniu zgodny z obecnym, co ma ograniczyć ewentualne perturbacje finansowe zarówno po stronie podatników, jak i gmin. Niemniej jednak autorzy wskazują na istotne wady tego rozwiązania, takie jak brak rozwiązaniu problemu niejednolitego rozumienia „budowli” oraz utrzymaniu braku jasnego podziału na „budynki” i „budowle”.

Projekt proponuje niewielkie zmiany w definicji "budynku", a także kompleksową przebudowę definicji "budowli". W przypadku "budynku", projekt usuwa odwołanie do przepisów prawa budowlanego, a dodatkowo precyzuje, że w pojęciu "budynku" mieszczą się również instalacje zapewniające funkcjonowanie zgodnie z jego przeznaczeniem, co odpowiada obecnej praktyce.

Definicja "budowli" zostaje gruntownie zmieniona i będzie zawierała enumeratywny wykaz obiektów opodatkowanych, bazujący na symbolach KŚT. Opodatkowaniu (z pewnymi wyjątkami) podlegać będą obiekty sklasyfikowane w ramach rodzaju KŚT 200-203, 210-211, 220-226, 290-291, 806. Ponadto, opodatkowaniu będą podlegały fundamenty, podpory, konstrukcje wsporcze oraz ogrodzenia obiektów z grupy 3-5 KŚT, a także obiekty obecnie klasyfikowane jako "urządzenia budowlane". Projekt zakłada, co stanowi kolejną fundamentalną zmianę, że pierwszeństwo przy prawnopodatkowej kwalifikacji obiektu będzie miała budowla, a dopiero potem – budynek.

Autorzy projektu przewidują, że proponowane zmiany przyczynią się do zmniejszenia liczby sporów dotyczących podatku od nieruchomości, co wpłynie na obniżenie kosztów związanych z ich realizacją, zarówno po stronie podatników, jak i jednostek samorządu terytorialnego. Niemniej jednak, zmiany te mogą skutkować zwiększeniem obciążeń podatkowych dla niektórych podatników oraz zmniejszeniem dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Jak podkreśla się w uzasadnieniu projektu, jest to nieunikniony „koszt związany z wprowadzeniem nowych, bardziej precyzyjnych regulacji, jaki muszą ponieść podatnicy oraz jednostki samorządu terytorialnego”.

W ramach tej koncepcji proponuje się, aby zarówno „budynki”, jak i „budowle” zostały zdefiniowane poprzez ich enumeratywne wymienienie w załącznikach do ustawy, wraz z podaniem ich symbolu KŚT. Tym samym opodatkowanie „budowli” uregulowane zostałoby jak w koncepcji nr 2, natomiast jako „budynki” opodatkowane były obiekty objęte rodzajem KŚT 101-109, 110, 121-122.

W ocenie autorów, precyzja definicji pozwoli uniknąć wielu sporów, czy dany obiekt powinien być uznany za budynek czy też budowlę. W razie wątpliwości, podatnicy i organy podatkowe mogą korzystać z objaśnień zawartych w KŚT, a także wystąpić o opinię do urzędu statystycznego. Autorzy konkludują, że ich zdaniem przedmiotem dalszych prac legislacyjnych powinny być koncepcje 2 i 3.

Głos w sprawie nadchodzących zmian przepisów zabrał Rzecznik Praw Obywatelskich. W wystąpieniu generalnym z 5 lutego 2024 r. do Ministra Finansów Andrzeja Domańskiego RPO wskazał na liczne problemy dotyczące obecnie obowiązujących przepisów, w szczególności:

• Brak precyzyjnej definicji budowli, która obecnie odwołuje się do przepisów prawa budowlanego;
• Wieloletni brak działań legislacyjnych mimo powtarzających się apeli zawartych w wyrokach TK oraz wystąpieniach RPO;
• Konieczność zmiany definicji budowli (oraz budynku) wynikającą z wyroku TK z 4 lipca 2023 r. (SK 14/21), potwierdzoną w wyroku TK z 18 października 2023 r. (SK 23/19);
• Wynikającą z powyższego konieczność pilnego podjęcia działań legislacyjnych, które doprowadzą do wprowadzenia nowych przepisów w wymaganym terminie (1 stycznia 2025 r.)

Końcowo RPO poprosił Ministra Finansów o:

• Przekazanie informacji na temat obecnego stanu prac legislacyjnych oraz harmonogramu prac nad dostosowaniem UPOL do wytycznych wynikających z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego;
• Przedstawienie aktualnej koncepcji resortu finansów co do zasadności przeprowadzenia systemowych zmian w opodatkowaniu nieruchomości.

Należy wskazać, że RPO nie przedstawił swojego stanowiska w sprawie oczekiwanego kształtu nowego podatku od nieruchomości, poza tym, że powinien on spełniać wytyczne zawarte w wyrokach TK. Można jednak spodziewać się aktywnego uczestnictwa RPO w procesie legislacyjnym.

Minister Finansów nie odpowiedział na razie na pytania RPO. Nie zostały również do dzisiaj opublikowane założenia do projektu ustawy, z których można by wywnioskować w jakim kierunku będzie zmierzać będą nowe definicje budynku i budowli nad którymi pracuje MF.

Niemniej jednak na podstawie publicznych wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa Finansów, jak również nieoficjalnych informacji sygnalizowanych w prasie, wiemy o generalnym podejściu MF do nadchodzących zmian w podatku od nieruchomości.

1. Po pierwsze MF prowadzi już prace nad nowelizacją przepisów w zakresie definicji budowli, budynku jak również regulacji dotyczącej opodatkowania garaży wielostanowiskowych – a więc w tych obszarach, które wprost wynikają z wydanych ostatnio wyroków TK. Prace są zaawansowane na tyle, że termin wejścia w życie nowych przepisów wynikający z wyroków TK (1 stycznia 2025 r.) nie powinien być zagrożony.
   
   
2. Po drugie wydaje się, że MF jest sceptycznie nastawiony do koncepcji opierających się na odesłaniu do KŚT. Należy zatem przypuszczać, że projekt ministerialny będzie zmierzał w kierunku stworzenia autonomicznych (nie zawierających odesłania do prawa budowlanego) definicji przedmiotów opodatkowania. Kwestią otwartą pozostaje kształt tych definicji. Poznamy go najpóźniej w momencie opublikowania projektu ustawy nowelizującej UPOL, choć być może wcześniej będzie można wywnioskować to z założeń do projektu ustawy czy też z odpowiedzi na wystąpienie RPO (o ile zostanie udzielona w najbliższym czasie).
   
   
3. Po trzecie Ministerstwo Finansów sygnalizuje zainteresowanie szerszą reformą w zakresie podatku od nieruchomości, wykraczającą poza modyfikacje definicji budynku i budowli oraz zasad opodatkowania garaży. Jednak z uwagi na krótki czas pozostający do utraty mocy obowiązującej przepisów uchylonych przez TK należy spodziewać się, że ewentualna szersza reforma nie zostanie wprowadzona z dniem 1 stycznia 2025 roku, lecz będzie przedmiotem odrębnych prac legislacyjnych.

Wydarzenia związane z pracami nad nowym podatkiem od nieruchomości jakich można spodziewać się w najbliższym czasie to w szczególności:

• Odpowiedź MF na wystąpienie ogólne RPO, z którego będzie można dowiedzieć się jakie jest stanowisko Ministerstwa Finansów ws. zmian w PoN (zarówno w wąskim kształcie dot. zmian wynikających z wyroków TK, jak i ewentualnej szerzej reformy);
• Publikacja założeń do projektu ustawy zmieniającej przygotowywanego przez MF;
• Ewentualne kolejne koncepcje zmian przygotowane przez organizacje branżowe i zawodowe.

Znane na ten moment koncepcje zmian mogą w przypadku niektórych kategorii podatników istotnie zmienić zakres opodatkowania. W przypadku zatem, gdy podatek od nieruchomości stanowi istotny koszt w firmie można zastanowić się nad wykonaniem wstępnej analizy w celu oszacowania potencjalnego wpływu wdrożenia danej koncepcji na wysokość zobowiązania podatkowego. Analiza taka mogłaby polegać np. skalkulowaniu przybliżonego podatku w oparciu o grupy KŚT przewidziane do opodatkowania jako budowle.

Dr Adam Kałążny, Lider Zespołu ds. Rozliczania Inwestycji, Radca Prawny, Partner Associate.

Będziemy informować na bieżąco Państwa o wszelkich nowościach w tym temacie oraz wskazywać na ewentualne działania, jakie można podjąć przygotowując się na nowy podatek od nieruchomości w 2025 roku.