Fundacja rodzinna w Polsce – Prezydent RP podpisał ustawę

Istota fundacji rodzinnej

Istota fundacji rodzinnej sprowadza się do tego, że fundatorzy, będący zazwyczaj założycielami rodzinnego biznesu, wnoszą do fundacji rodzinnej majątek (na przykład udziały w firmie rodzinnej, inne posiadane aktywa np. udziały czy akcje będące inwestycjami w inne biznesy). Z kolei beneficjenci, czyli osoby wyznaczone przez fundatora, czerpią korzyści z tego majątku w sposób i na zasadach określonych przez fundatora w statucie. Beneficjentem może być też sam fundator.

Kluczowe zmiany w uchwalonej ustawie

Zespół Deloitte aktywnie uczestniczył od ponad trzech lat w konsultacjach projektu ustawy o fundacji rodzinnej. Nasze uwagi zgłaszane wielokrotnie na poprzednich etapach procesu legislacyjnego zostały w przeważającej części uwzględnione w najnowszej wersji ustawy. Poniżej wskazujemy najważniejsze zmiany, które w trakcie procesu legislacyjnego zostały dokonane z naszej inicjatywy dzięki współpracy i zaangażowaniu Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Część z poniższych zmian była postulowana również przez innych partnerów społecznych.

Traktowanie podatkowe fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna jest podmiotowo zwolniona z podatku CIT w zakresie działalności zgodnej z ustawą. Wypłaty z fundacji podlegają 15% podatkowi w przypadku wypłat do osób z zerowej grupy podatkowej względem Fundatora i 30% względem pozostałych osób.

Fundacja może więc bez ponoszenia kosztów podatku dochodowego zwiększać majątek rodzinny np. inwestując w udziały i akcje.

Mimo wielu głosów przedstawicieli biznesu oraz doradców podatkowych fundacja rodzinna nie może być właścicielem spółek korzystających z tzw. estońskiego CIT. Również likwidacja fundacji rodzinnej na ten moment jest czynnością opodatkowaną.

Liberalizacja zasad funkcjonowania fundacji

Na wczesnym etapie procesu legislacyjnego, projekt ustawy zakładał bardzo sztywne zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej, w tym głosowania w organach fundacji, czy powoływania i odwoływania organów. Dzięki naszym uwagom, projektodawca odstąpił od bezwzględnej regulacji tych zasad w ostatecznej wersji ustawy. Możliwość swobodnego kształtowania zasad funkcjonowania fundacji rodzinnej jest kluczowa dla absolutnej większości firm rodzinnych zainteresowanych założeniem fundacji rodzinnej. Obecnie, ustawa dopuszcza szeroką swobodę w kształtowaniu zasad podejmowania decyzji w ramach fundacji rodzinnej w statucie. To pozwoli dopasować ten instrument do potrzeb i celów konkretnej rodziny.

W szczególności nasze uwagi zmierzały do liberalizacji następujących zasad zawartych w pierwszym projekcie:

• każdy beneficjent na zgromadzeniu beneficjentów ma taką samą siłę głosu,
• beneficjenci fundacji rodzinnej (zwykle członkowie rodziny) nie mogą stanowić więcej niż 50% członków organów fundacji,
• fundator może w każdym momencie (niezależnie od tego co ustali w statucie) zmienić statut i rozwiązać fundację rodzinną.

Obecnie ustawa przewiduje pełną swobodę fundatora przy ustalaniu powyższych kwestii, a więc:

• siła głosów beneficjentów może być różna (można ją na przykład uzależnić od stopnia zaangażowania w działalność firmy rodzinnej lub fundacji),
• dobór członków organów jest całkowicie dowolny,
• fundator może w statucie ograniczyć swoje prawa i tym samym dać członkom rodziny pewność, że wspólne ustalenia co do przyszłości nie będą mogły zostać jednostronnie zmienione. 

Ponadto, wprowadzono jeszcze szereg innych postulowanych przez nas zmian, które nie są jednak tak kluczowe jak wymienione powyżej.

Możliwość prowadzenia określonej działalności gospodarczej

Początkowy projekt ustawy całkowicie zabraniał prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację rodzinną, obecnie ustawa w określonych przypadkach dopuszcza taką możliwość. W szczególności fundacja rodzinna będzie mogła zajmować się szeroko pojętym odpłatnym udostępnianiem swego mienia (np. poprzez najem, dzierżawę czy udzielenie licencji na prawa własności intelektualnej).

Niezbywalność praw fundatora i beneficjentów

Pierwotne założenia projektu ustawy budziły wątpliwości i mogły być interpretowane w ten sposób, że prawa i obowiązki fundatora są zbywalne, co przeczyłoby idei fundacji rodzinnej, bo nie pozwalałoby ochronić majątku przed szeregiem ryzyk związanych z członkami rodziny. W związku z powyższym istniało ryzyko, że prawa i obowiązki fundatora mogłyby być wykonywane przez osoby trzecie bądź podlegać egzekucji, w wyniku której mogłyby trafić do osób trzecich.

Obecne brzmienie ustawy jednoznacznie wskazuje, że prawa i obowiązki fundatora i beneficjenta są niezbywalne.

Prawo do zachowku

Utworzenie fundacji rodzinnej nie gwarantuje całkowitego wykluczenia ryzyka zachowku, o ile uprawnieni do zachowku nie zrzekną się go w stosunku do fundacji rodzinnej. Tym niemniej wprowadzono do ustawy ograniczenia możliwości żądania zachowku od fundacji rodzinnej, których w pierwotnej wersji ustawy nie było.

O ile fundator przeżyje dłużej niż 10 lat od daty wniesienia majątku do fundacji rodzinnej, prawo do zachowku w stosunku do fundacji wygaśnie, a więc majątek fundacji rodzinnej będzie w pełni bezpieczny.

Ustawodawca dopuścił również możliwość rozłożenia na raty, odroczenia terminu zapłaty, czy miarkowania wysokości zachowku przez sąd modyfikując dotychczasowe zasady prawa spadkowego.

Podsumowanie

W naszej ocenie polska regulacja dotycząca fundacji rodzinnej jest bardzo atrakcyjna, zarówno z perspektywy prawnej, sukcesyjnej, jak i podatkowej.

Deloitte posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze „Family Office” oraz fundacji rodzinnych, którym będzie miał teraz okazję podzielić się również z polskimi firmami rodzinnymi:

• Tworzyliśmy dla naszych klientów w Polsce „Family Office” jeszcze przed wejściem w życie Ustawy o fundacji rodzinnej (np. w postaci ASI, PSH czy innych wehikułów) od wielu lat. Stąd wiemy dokładnie w jaki sposób i jak najkorzystniej przenieść aktywa oraz jak prowadzić fundacje rodzinne.
• „Współtworzyliśmy” Ustawę o fundacji rodzinnej– Zespół Deloitte aktywnie uczestniczył od ponad trzech lat w konsultacjach projektu ustawy o fundacjach rodzinnych. Nasze uwagi zgłaszane wielokrotnie na poprzednich etapach procesu legislacyjnego zostały w przeważającej części uwzględnione w najnowszej wersji ustawy.
• Jesteśmy największą firmą doradztwa podatkowego (według liczby doradców podatkowych - na podstawie XVI edycji Rankingu firm doradztwa podatkowego Rzeczpospolitej) wyspecjalizowaną zarówno w doradztwie podatkowym jak i prawnym.
• Od lat prowadzimy i zapewnimy naszym klientom bieżącą obsługę podatkowo-księgowo-prawną „Family Office" – Deloitte na bieżąco wypełnia (na życzenie klienta) obsługę wszystkich aspektów funkcjonowania Family Office (a teraz również Fundacji Rodzinnych)
  – świadcząc usługi księgowe, wypełniania obowiązków sprawozdawczych, podatkowych czy prawnych.
• Deloitte na całym świecie przez wiele lat doradzał w szeregu projektów dotyczących Fundacji Rodzinnych. Fundacja Rodzinna tylko w Polsce jest nowym mechanizmem prawnym. Deloitte posiada wieloletnie międzynarodowe doświadczenie związane z analizowaniem struktur Fundacji Rodzinnych – których istota i mechanizmy są zbliżone do wprowadzonych polskich przepisów.