Od taksonomii do kwestii klimatycznych – nowe ujawnienia w sprawozdawczości spółek giełdowych 2021

Początek roku to tradycyjnie okres wzmożonych dyskusji ekspertów na temat nowych zagadnień, które pojawiają się w obszarze rocznej sprawozdawczości spółek giełdowych. W sprawozdaniach finansowych emitentów za rok 2021 po raz pierwszy znalazły się np. ujawnienia dotyczące wpływu reformy IBOR na raportowane dane finansowe oraz procesu przejścia na alternatywne stawki referencyjne. Istotne są też zagadnienia związane z ustalaniem wartości oczekiwanych strat kredytowych, na które po raz kolejny zwraca uwagę Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA). Zwrócono ponadto uwagę, że nie wszystkie spółki w pełni wdrożyły zalecenia wynikające z już obowiązującego standardu MSSF 15, rozszerzającego ujawnienia dotyczące przychodów z tytułu umów z klientami.

Ryzyka klimatyczne w sprawozdaniach finansowych

Nowym zagadnieniem w obszarze sprawozdawczości finansowej są oczekiwania dotyczące ujawnienia w nich wpływu ryzyk klimatycznych na działalność przedsiębiorstw i dodatkowe wymogi z tym związane. Wiele wskazuje na to, że do chwili obecnej większość podmiotów, szczególnie w warunkach polskich, nie zajmowało się jeszcze tym zagadnieniem. Tymczasem, np. założenia Porozumienia Paryskiego oznaczają, że w wielu obszarach działalności spółek coraz więcej mówi się o dążeniu do zerowej emisyjności przedsiębiorstw. Pojawiły się również na rynku pierwsze emisje tzw. zielonych obligacji, w ramach, których emitenci podjęli na siebie szereg zobowiązań klimatycznych.

W związku z tym coraz szersze grupy inwestorów wykazują zainteresowanie uwzględnieniem ryzyka klimatycznego w sprawozdaniach finansowych. Oczekują oni, że w sprawozdaniach finansowych znajdą się informacje dotyczące wpływu, jaki zobowiązania związane z ryzykami klimatycznymi (transformacyjnymi jak i fizycznymi) wywierają na wyniki finansowe przedsiębiorstw a także, jak przełożą się one na wyniki w przyszłości, jak również w jaki sposób wpływają na obecne założenia związane z wyceną aktywów i zobowiązań

– mówi Monika Jakubczyk, biegły rewident, partner Audit & Assurance, Deloitte.

Inwestorzy domagają się, aby spółki przy sporządzaniu sprawozdań finansowych uwzględniały stanowisko Rady Międzynarodowych Standardów Rachunkowości wskazujące w jaki sposób obowiązujące wymogi MSSF odnoszą się do zmian klimatycznych, przedstawiały uzasadnienie odstępstw od postanowień Porozumienia Paryskiego, a także prezentowały spójność założeń przyjętych w sprawozdaniach ze zobowiązaniami wobec inwestorów, Porozumieniem oraz celem osiągnięcia zerowej emisji netto do 2050 roku. Co więcej, oczekuje się, że analiza wrażliwości powinna prezentować wpływ zastosowania założeń zgodnych z postanowieniami Porozumienia na sprawozdania finansowe i przedstawiać wpływ zastosowania tych postanowień na możliwość wypłaty dywidendy. Wreszcie, opisy w sprawozdawczości niefinansowej dotyczące ryzyk klimatycznych powinny być spójne z założeniami w innych częściach raportowania, a ewentualne rozbieżności wymagają stosownych wyjaśnień.

Należy podkreślić, że na chwilę obecną nie pojawił się jeden obowiązujący standard rachunkowości, który wskazywałby konkretne wytyczne dotyczące ujawnienia w odniesieniu do poszczególnych ryzyk klimatycznych. Jest jednak szereg standardów, w których możemy znaleźć odniesienia do tych zagadnień. Ostatnio swoje stanowisko w tej sprawie opublikowała ESMA, która jako jeden z priorytetów w zakresie sporządzania sprawozdań finansowych wg MSSF uznała „kwestie związane z klimatem

– wskazuje Monika Jakubczyk.

ESMA podkreśla, że przy opracowywaniu i badaniu sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z MSSF emitenci i audytorzy muszą wziąć pod uwagę ryzyka związane z klimatem w zakresie, w którym jego skutki są istotne dla tych sprawozdań.

Taksonomia – uporządkowany system klasyfikacji i oceny „zrównoważoności”

Unia Europejska od lat opracowuje plany i podejmuje działania wspierające systemowe przejście na gospodarkę zgodną z założeniami zrównoważonego rozwoju. Niezbędne jest jednak równoległe wypracowanie jednolitego systemu klasyfikacji zrównoważonych działalności, by wiadomo było, jakie aktywności można do nich zaliczyć. Takie właśnie zadanie ma spełniać Taksonomia Unii Europejskiej.

Jest to jedna z wielu regulacji, które mają wspierać realizację Europejskiego Zielonego Ładu – długoterminowej strategii unijnej, zakładającej całkowity zwrot gospodarki w kierunku zrównoważonego rozwoju. Głównym celem dokumentu jest zdefiniowanie, która działalność gospodarcza jest zrównoważona środowiskowo. Sama Taksonomia to zbiór kryteriów pozwalających na dokonanie oceny inwestycji oraz działalności spółek pod tym kątem.

Rozporządzenie dot. Taksonomii nakłada dodatkowe obowiązki w zakresie ujawnień. Spółkami objętymi tymi obowiązkami są przede wszystkim instytucje finansowe, które będą musiały informować , na ile ich produkty, czyli np. jednostki w funduszach inwestycyjnych lub kredyty, są zrównoważone środowiskowo. Poza sektorem finansowym, Taksonomia obejmie również podmioty niefinansowe, jednostki zainteresowania publicznego, które podlegają obowiązkowemu raportowaniu informacji niefinansowych zgodnie z Dyrektywą dot. raportowania danych niefinansowych (NFDR).

Obecnie Taksonomia stanowi duże wyzwanie dla wielu spółek z uwagi na późną publikację finalnych wersji aktów delegowanych, która nastąpiła dopiero w grudniu 2021 r. oraz obowiązku ujawnień za rok 2021. Wyzwanie może stanowić również brak dostępności, a co za tym idzie konieczności dostosowania, wewnętrznych systemów do zbierania danych. Jednak spodziewane korzyści z jej funkcjonowania mogą być bardzo duże m.in. dla konsumentów i inwestorów, dzięki możliwości łatwego porównywania spółek lub produktów finansowych

– mówi Marta Górecka, menedżer w zespole ds. zrównoważonego rozwoju, Deloitte.

Przychody z tytułu umów z klientami – typowe błędy i braki w ujawnieniach

Przychody z umów z klientami są dla użytkowników sprawozdania finansowego bardzo istotną pozycją. Ważna jest zarówno łączna kwota tych przychodów, koniecznie ujawniona odrębnie od innych źródeł przychodów, jak również dodatkowe informacje, które umożliwią użytkownikom zapoznanie się z charakterem, terminami uzyskania oraz powiązaną niepewnością, a także z przepływami pieniężnymi wynikającymi z umów. Należy zadbać o odpowiednie wyjaśnienie zasad faktycznie stosowanych do rozpoznawania tych przychodów.

W szczególności spółka powinna zapewnić, aby dla każdego znaczącego strumienia przychodów sprawozdanie finansowe zawierało informacje o charakterze sprzedawanych dóbr lub usług oraz o zidentyfikowanych zobowiązaniach do wykonania świadczenia. Dodatkowo, powinno zawierać informację o terminie, w którym firma zwykle spełnia swoje zobowiązania do wykonania świadczenia i tym samym rozpoznaje przychód, jak również o typowych terminach płatności oraz jaki to ma wpływ na rozpoznawanie sald aktywów i zobowiązań z tytułu umów

– mówi Aleksandra Rytko, biegły rewident, starszy menedżer, Zespół Techniczny MSSF, Audit & Assurance, Deloitte.

Znaczące są również informacje o występowaniu wynagrodzenia zmiennego, np. czy firma udziela klientom rabatów retrospektywnych uzależnionych od obrotu lub czy klienci mają prawo zwrotu zakupionych dóbr. W niektórych branżach istotne będzie także ujawnienie informacji o kosztach umów podlegających kapitalizacji i o sposobie ich amortyzacji. Ponadto informacje o cenie transakcyjnej przypisanej do niespełnionych jeszcze zobowiązań do wykonania świadczenia mają pokazywać, w jakim zakresie spółka zakontraktowała i zabezpieczyła przychody w okresie rozpoczynającym się po dniu bilansowym.

Reforma IBOR, MSSF 9 i oczekiwane straty kredytowe

Trwająca obecnie reforma stóp procentowych skutkuje przejściem stóp IBOR (takich jak CHF LIBOR, czy GBP LIBOR) na alternatywne stawki referencyjne (SARON, SOFR). Zarówno banki, jak i przedsiębiorstwa zobowiązane są do sporządzenia ujawnień dotyczących procesu przejścia, związanego z nim ryzyka oraz danych ilościowych o aktywach i zobowiązaniach będących w zakresie reformy IBOR.

Należy pamiętać, że reforma IBOR to wyzwanie nie tylko dla sektora finansowego, ale także dla przedsiębiorstw. Warto pamiętać o transakcjach wewnątrzgrupowych, a poza sporządzeniem ujawnień za rok 2021, dopilnować prawidłowej obsługi przejścia w zakresie naliczania kosztów i przychodów odsetkowych oraz prawidłowego ujęcia wyniku na zmianach umownych, które wykraczają poza reformę IBOR

– mówi Krzysztof Supera, starszy menedżer, Zespół Techniczny MSSF, Audit & Assurance, Deloitte.

W grudniu 2021 ESMA opublikowała raport dotyczący stosowania modelu strat oczekiwanych w bankach. ESMA zwróciła uwagę na szablonowe ujawnienia i opisy wymogów standardu zamiast informacji specyficznych dla danej jednostki. ESMA zaleciła, aby ujawniać wspólne uzgodnienie odpisu na straty oczekiwane i wartości bilansowej brutto oraz wskazała na szereg istotnych obszarów, w których ujawniane informacje wymagają większej uwagi. Wnioski i rekomendacje ESMA mogą być przydatne dla szerszego grona odbiorców, ponieważ model strat oczekiwanych MSSF 9 obowiązuje także podmioty spoza sektora finansowego.

Gdy jednostka wykorzystuje dane ilościowe opracowane przy zastosowaniu MSSF 9 po raz pierwszy, w szczególności przy obliczaniu oczekiwanych strat kredytowych, występuje duże ryzyko, że dane te przestały być aktualne, ponieważ nie uwzględniają one chociażby zmian wynikających z pandemii COVID-19

– wskazuje Krzysztof Supera.

Przegląd powdrożeniowy (PIR) dla standardu MSSF 9 prowadzony aktualnie przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości jest dobrą okazją do weryfikacji wdrożenia tego standardu w każdej jednostce oraz dokonania stosownych zmian i usprawnień zanim opublikowane zostaną sprawozdania finansowe za rok 2021.

Artykuł został opublikowany w Puls Biznesu.