Integracja ryzyka związanego ze zrównoważonym rozwojem: zmiana postrzegania i nowe możliwości

Pod presją regulacji, rynku i konsumentów, przedsiębiorstwa reprezentujące różne branże stoją dziś przed wyzwaniami wynikającymi z konieczności dostosowania działalności biznesowej do wymogów w zakresie zrównoważonego rozwoju. Wprowadzenie nowych obowiązków otwiera przed nimi jednocześnie szereg możliwości.

Kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem narażają firmy na ryzyko, ale też oferują nowe szanse. Jeśli przedsiębiorstwa w sposób przemyślany będą uwzględniać niefinansowe kategorie ryzyka w ramach planowania swojej działalności, ich inwestycje mogą okazać się stabilniejsze w dłuższej perspektywie czasowej. Będzie to także okazja do analizy procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych i sygnał przyjęcia na siebie większej odpowiedzialności wobec inwestorów.

Mimo podejmowanych ostatnio prób rozpoznania i uporządkowania zagrożeń klimatycznych poprzez opracowanie wytycznych w sprawie raportowania kwestii w zakresie zmian klimatycznych^[1], nadal istnieje pilna potrzeba ustanowienia wymogów w zakresie sprawozdawczości dotyczącej zagrożeń dla zrównoważonego rozwoju oraz związanego z tym monitorowania działalności na rynkach finansowych. Poziomy ryzyka i możliwości różnią się bowiem w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa i sektora działalności.

Choć nadal istnieje wiele wątpliwości odnośnie tego, czym jest zrównoważone finansowanie, na szczeblu UE trwają prace zmierzające do jasnego określenia typów ryzyka związanego ze zrównoważonym rozwojem oraz sposobu, w jaki można je ująć w formie konkretnych obowiązków informacyjnych.

W ciągu ostatnich kilku lat przepisy unijne ewoluowały w zakresie ujawniania informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw - np. Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej (2014/95/UE) oraz plan działania w sprawie finansowania na rzecz zrównoważonego wzrostu (The Action Plan on Financing for Sustainable Growth) opublikowany przez Komisję Europejską w marcu 2018 roku. Komisja Europejska powołała grupę ekspertów (Technical Expert Group), która, we współpracy z Europejskim Urzędem Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authorities) opracowała oraz w dalszym ciągu rozwija przepisy oraz proponuje zmiany regulacji dotyczących m.in. oferowania instrumentów finansowych (Markets in Financial Instruments Directive), dystrybucji ubezpieczeń (Insurance Distribution Directive), zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (Undertakings Collective Investment in Transferable Securities, UCITS), a także zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (The Alternative Investment Fund Managers Directive, AIFMD) w zakresie integracji ryzyka oraz czynników związanych ze zrównoważonym rozwojem.

Ambitne cele wyznaczone na lata 2030 i 2050 przez UE, porozumienie paryskie z 2015 r. oraz cele ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju (SDG) dowodzą chęci rozwiązania problemów klimatycznych i zapewnienia bardziej odpowiedzialnego i zrównoważonego społeczeństwa.

W przyszłości zmieniona wersja Dyrektywy w zakresie ujawniania informacji niefinansowych będzie wskazywać przedsiębiorstwom reprezentującym różne sektory przemysłu jak uwzględniać ryzyko finansowe związane z klimatem w procesie zarządzania i sprawozdawczości. Grupa ekspertów technicznych przy Komisji Europejskiej zaproponowała harmonizację zaleceń grupy zadaniowej ds. ujawniania informacji finansowych związanych z klimatem (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) z Dyrektywą w zakresie ujawniania informacji niefinansowych.

Informacje, które będzie należało uwzględnić w ramach sprawozdawczości niefinansowej:

Ponadto, nowe wytyczne dotyczące raportowania kwestii w zakresie zmian klimatycznych zawierają też informacje dodatkowe, które nie podlegają obowiązkowemu raportowaniu, ale których ujawnienie przedsiębiorstwa powinny rozważyć.

Podmiotami objętymi obowiązkiem raportowania niefinansowego będą m.in. duże jednostki zainteresowania publicznego, emitenci, banki, zakłady ubezpieczeń oraz inne spółki, spełniające kryteria dotyczące zatrudnienia (ponad 500 pracowników) oraz kryteria finansowe. Banki i towarzystwa ubezpieczeniowe, które prowadzą działalność inwestycyjną i w zakresie zarządzania aktywami, powinny w ramach swoich sprawozdań uwzględniać wpływ swojej działalności^[2].

Pomimo iż nienotowane na giełdzie firmy zarządzające aktywami oraz właściciele aktywów na niepublicznym rynku kapitałowym nie zostali objęci zakresem Dyrektywy, 18 kwietnia Parlament Europejski przyjął tekst w sprawie „Ujawniania informacji dotyczących zrównoważonych inwestycji oraz ryzyka dotyczącego zrównoważonego rozwoju" (Disclosures relating to sustainable investments and sustainability risks), który powinien wejść w życie na początku 2021 r. To nowe rozporządzenie wprowadziło obowiązek ujawniania informacji na temat wdrażania procedur w zakresie zagrożeń dla zrównoważonego rozwoju oraz przejrzystości w kwestiach uwzględniania negatywnego wpływu decyzji inwestycyjnych na czynniki zrównoważonego rozwoju. W szczególności dla funduszy ESG (posiadających cechy środowiskowe, społeczne lub związane z zarządzaniem) zaproponowano wprowadzenie wymogu wykazania stosowania oceny w zakresie zagrożeń dla zrównoważonego rozwoju.  Ponadto, fundusze ESG wywierające pozytywny wpływ społeczny lub środowiskowy będą musiały śledzić, a następnie wykazywać, że osiągnęły swoje założenia.

Co więcej, Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (European Securities and Markets Authority) proponuje obecnie wprowadzenie zmian do dyrektywy w sprawie przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) oraz dyrektywy w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (AIFMD), tak by uwzględnić ryzyko oraz czynniki w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Możemy oczekiwać, że praktyki z zakresu uwzględniania ryzyka w zakresie zrównoważonego rozwoju i związanej z tym sprawozdawczości wkrótce staną się powszechne wśród wszystkich organizacji. Ich celem jest ułatwienie podejmowania decyzji inwestycyjnych, zapewnienie lepszego zarządzania ryzykiem długoterminowym, ale także poprawa stabilności rynku i osiągnięcie celów związanych ze zmianami klimatycznymi na rzecz lepszego ukierunkowania inwestycji.

Struktury zarządcze i kadry instytucji finansowych będą musiały przystosować się do nowego otoczenia. Naszym zdaniem, w celu zmiany podejścia inwestycyjnego, konieczna jest zdecydowana postawa wobec kwestii środowiskowych ze strony organów zarządzających firm, które z kolei powinny móc oprzeć się na solidnym fundamencie regulacyjnym, jasno określającym zakresy ich obowiązków i odpowiedzialności. W tym celu należy rozwijać świadomość i edukować wszystkich uczestników rynku tłumacząc im, czym jest zrównoważony rozwój, zmiany klimatyczne oraz wyniki pozafinansowe.

Kluczową rolę w tym procesie odegrają funkcje kontrolne, takie jak dział zarządzania ryzykiem, które będą opracowywać ukierunkowane, specjalistyczne ramy i procedury, mające na celu identyfikację, odpowiednie zdefiniowanie oraz zmierzenie zagrożeń związanych ze zrównoważonym rozwojem, a także właściwie zarządzanie nimi i raportowanie.

Szczególnej uwagi wymaga integracja danych na temat klimatu (np. danych na temat powodzi, susz czy podnoszenia się poziomu morza) i informacji na temat zagrożeń związanych z okresem przejściowym (np. w zakresie zasad i procedur, odpowiedzialności, technologii) w ramach już wdrożonego systemu zarządzania ryzykiem i związanych z nim wskaźników ryzyka. Kluczowym wyzwaniem, jakie przewidujemy odnośnie ustalania odpowiednich wskaźników zarządzania tymi rodzajami ryzyka, jest wycena potencjalnych strat, jakie mogą wyniknąć z materializacji takich zagrożeń, w szczególności ze względu na ograniczoną ilość danych dostępnych na rynku.

W tym kontekście równie ważna będzie rola specjalisty ds. zgodności. Kontrolę ryzyka związanego ze zrównoważonym rozwojem należy uwzględnić w ramach wewnętrznych regulacji firmy oraz w ramach programu monitorowania zgodności z regulacjami, określając działania kontrolne, jakie powinno się przeprowadzić. Wreszcie, zadaniem trzeciej linii obrony – np. audytu wewnętrznego – będzie zapewnienie kadrze kierowniczej poczucia komfortu poprzez potwierdzenie, że obszary ryzyka związane ze zrównoważonym rozwojem zostały rozpoznane, odpowiednio zmierzone i podlegają bieżącemu monitorowaniu.

W sektorze funduszy, który składa się przecież z usługodawców różnego typu, zrównoważony rozwój stanie się częścią wstępnej i bieżącej analizy w zakresie zapewnienia należytej staranności. Możliwe będzie rozpoznanie konfliktów interesów, których istnienie mogłoby zaszkodzić interesom przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS), alternatywnych funduszy inwestycyjnych (AIFMD) lub ich inwestorów.

Działania due diligence sprawdzające rzetelność inwestora będą uwzględniać ryzyko i czynniki związane ze zrównoważonym rozwojem. Narażenie na ryzyko można z definicji uznać za wyższe w przypadku kluczowych podmiotów sektora funduszy, takich jak doradcy inwestycyjni lub jednostki zarządzające portfelem. Proces zarządzania ryzykiem jest złożonym przedsięwzięciem i musi objąć wszystkich interesariuszy łańcucha wartości funduszu, aby uniknąć sytuacji, gdzie nieprzestrzeganie przepisów i wytycznych dotyczących zrównoważonego rozwoju przez jeden podmiot zagrozi całemu procesowi zarządzania ryzykiem i zaszkodzi reputacji.

W tym względzie działania na rzecz zachowania należytej staranności, które należy przeprowadzić w odniesieniu do usługodawców, nie powinny ograniczać się tylko do zadań leżących w gestii funduszy, jako takich, ale powinny również uwzględniać procedury zarządzania ryzykiem wdrożone przez uczestników w ramach zarządzania ich własnym ryzykiem związanym ze zrównoważonym rozwojem.

Wnioski

Działania bardziej zrównoważone i odpowiedzialne mogą być podejmowane częściej i z pozytywnym skutkiem, ale w tym celu konieczna jest współpraca świata biznesu i finansów. To, jak przedsiębiorstwa będą interpretować i jak włączą zarządzanie ryzykiem związanym ze zrównoważonym rozwojem do swoich codziennych procesów, jak będą je kontrolować i jak przekażą wnioski i obserwacje na ten temat interesariuszom, a także to, jak branża finansowa będzie korzystać z informacji tego typu i czy wpłyną one na proces podejmowania decyzji inwestycyjnych - będzie miało ogromne znaczenie. Wszystkim tym działaniom przyświeca wspólny cel: zwiększenie pozytywnego oddziaływania i spełnienie globalnych zobowiązań klimatycznych zmierzających do ograniczenia wzrostu średniej temperatury na świecie do 2°C.

Opierając się na zaleceniach grupy zadaniowej ds. ujawniania informacji finansowych w zakresie zmian klimatycznych (TCFD), coraz więcej przedsiębiorstw wyznacza sobie obecnie konkretne zadania w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z założeniami unijnymi dotyczącymi ograniczenia ocieplenia do 2°C. Niektóre z firm idą o krok dalej, przygotowując scenariusze ilustrujące, w jaki sposób wzrost temperatury na świecie o 2°C odbije się na ich wynikach finansowych. Dla przykładu, na sektor lotniczy prawdopodobnie znaczący wpływ będzie miał wzrost kosztów paliwa, jak również występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych powodujących wielokrotne odwoływanie lotów. W sektorze rolnym wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia susz i powodzi może bezpośrednio przełożyć się na wydajność, koszty żywności i możliwość dostarczania produktów wysokiej jakości. Z drugiej strony, zmiany klimatyczne potencjalnie będą również stwarzać nowe możliwości biznesowe, np. przyczynią się do rozwoju rolnictwa czy działalności turystycznej w niektórych krajach.

W nadchodzących miesiącach, w ramach procesów zarządzania ryzykiem, kluczowe znaczenie będzie miała integracja ryzyka fizycznego wynikającego ze zmian klimatycznych oraz zagrożeń związanych z etapem przejściowym w realizacji koncepcji gospodarki niskoemisyjnej. Dzięki temu - i to niezależnie od branży - procesy zarządzania ryzykiem w organizacji pozostaną silne i niezawodne, a przedsiębiorstwa będzie mogło nadal bez obaw na nich polegać.    

Firmy, którym uda się zintegrować te ryzyka i możliwości już dzisiaj, będą w stanie ustabilizować swoją pozycję na najbliższe lata transformacji, koncentrując się na potrzebach rynkowych, jakie pojawią się w nowym modelu gospodarki niskoemisyjnej.

^Przypisy:

^[1] wytyczne opracowane zgodnie z zaleceniami powołanej przez Radę Stabilności Finansowej grupy zadaniowej ds. raportowania kwestii w zakresie zmian klimatycznych (TCFD), w celu udzielenia przedsiębiorstwom dalszej pomocy odnośnie zasad ujawniania informacji związanych z klimatem.

^[2] wytyczne opracowane zgodnie z zaleceniami powołanej przez Radę Stabilności Finansowej grupy zadaniowej ds. raportowania kwestii w zakresie zmian klimatycznych (TCFD), w celu udzielenia przedsiębiorstwom dalszej pomocy odnośnie zasad ujawniania informacji związanych z klimatem.

Tekst jest tłumaczeniem artykułu Integration of sustainability risk: changing the mindset to develop new opportunities