Transakcje pomiędzy spółką komunalną a gminą (zasadniczo) podlegają VAT

O co chodziło w sprawie rozstrzyganej przez Trybunał?

Węgierska gmina Nagyszénás zawarła umowę ze swoją (100% udziałów) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka była zobowiązana do wykonywania określonych zadań należących do gminy, za co otrzymywała od gminy rekompensatę poniesionych kosztów. Wykonywane na podstawie umowy zadania obejmowały m.in. zarządzanie nieruchomościami gminnymi, utrzymanie dróg publicznych, utrzymywanie parków, utylizację odpadów oraz utrzymywanie targowiska. Spółka, oprócz wykonywania opisanych czynności dla gminy, świadczyła odpłatnie podobne usługi na rzecz innych podmiotów.

Spółka nie opodatkowywała świadczonych usług. Uważała, że są to zadania publiczne gminy, które spółka wykonuje przy wykorzystaniu jej majątku za zwrotem kosztów. Jak wynika z wyroku, zadania wykonywane „na zlecenie” Gminy nie były wykonywane w celu osiągnięcia zysku.

W takich okolicznościach sąd węgierski powziął wątpliwość, czy spółkę taką należy uznać za „podmiot prawa publicznego”, który wykonuje działalność jako organ władzy publicznej (skoro wykonuje zadania gminy).

Rozstrzygnięcie Trybunału

TSUE w rozstrzygnięciu dokonał analizy trzech okoliczności:

• po pierwsze, czy miało miejsce tutaj odpłatne świadczenie usług,  
• po drugie, czy taka spółka jest podmiotem publicznym w rozumieniu przepisów o VAT,
• po trzecie, czy spółka taka wykonuje zadania organu władzy publicznej.

W odniesieniu do pierwszej kwestii Trybunał uznał, że wykonywanie opisanych czynności przez spółkę dla gminy w zamian za „rekompensatę kosztów” jest odpłatnym świadczeniem usług w rozumieniu przepisów o VAT. Fakt, że „wynagrodzenie” w tym wypadku stanowi jedynie ryczałtowo określoną rekompensatę kosztów funkcjonowania spółki nie prowadzi zasadniczo do odmiennego wniosku.

Spółka gminy węgierskiej – jak twierdzi Trybunał – co do zasady nie może być uznana za organ władzy publicznej ponieważ nie jest „wystarczająco wkomponowana w ramy organizacyjne administracji publicznej tej gminy”, jest podmiotem prawa prywatnego oraz posiada pewną autonomię w stosunku do wspomnianej gminy.

Wreszcie spółka taka nie wykonuje zadań organu władzy publicznej, gdyż nie dysponuje jakąkolwiek prerogatywą władztwa publicznego.

Czy pozostają jednak pewne wątpliwości?

Pomimo dosyć jednoznacznego rozstrzygnięcia Trybunału nie można rozciągać jego tez na wszystkie przypadki wykonywania zadań publicznych przez spółki komunalne. Trybunał kilkukrotnie w wyroku zastrzegł, że należy w każdej sprawie zbadać wszystkie okoliczności faktyczne sprawy – a w szczególności to, czy dana spółka rzeczywiście wykonuje działalność gospodarczą.

Szczególną uwagę Trybunał poświęcił – jak się wydaje – kwestii autonomii spółki komunalnej. Jak może się wydawać po lekturze wyroku, jeżeli takiej autonomii nie ma, istnieją podstawy do dyskusji nad tym, czy taka spółka może być uznawana za samodzielny podmiot realizujący działalność gospodarczą. W tej sprawie – jak zauważył Trybunał – zakres autonomii spółki był wprawdzie wyraźnie ograniczony (100% kapitału należało do gminy), ale jednak inne czynniki zdecydowały o tym, że gmina nie mogła wywierać decydującego wpływu na działania spółki: gmina nie była jedynym klientem spółki, usługi świadczone na rzecz osób trzecich nie mają marginalnego znaczenia, umowa reguluje (a przez to ogranicza) kontrolę wykonywania zadań przez spółkę, umowa nie zawiera możliwości dawania wytycznych co do realizacji usług przez spółkę.

Wnioski

Wyrok wydaje się względnie jednoznaczny: dotychczasowa polska praktyka polegająca na opodatkowaniu świadczeń pomiędzy spółkami komunalnymi a gminą powinna zostać utrwalona omawianym wyrokiem. Trybunał – jak się wydaje – pozostawił jednak pewne niejasne pole interpretacji dotyczące sytuacji, w której dana spółka jest całkowicie uzależniona od gminy (również na mocy umowy). O tym, jakie skutki może mieć brak takiej autonomii Trybunał się już nie wypowiadał. Warto zatem dokonać przeglądu umów pomiędzy gminą a spółką komunalną. Zastosowanie wskazówek Trybunału w tych umowach może pozwolić na upewnienie się, jak (i czy) świadczenia pomiędzy gminą a spółką komunalną powinny być opodatkowane.