Przełomowy wyrok TSUE - odliczenie VAT w ramach tzw. korekty wieloletniej

25 lipca 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) ogłosił wyrok w prowadzonym przez pełnomocników Deloitte postępowaniu Gminy Ryjewo (sygn. C-140/17). Trybunał przyznał jednostkom samorządu terytorialnego prawo do odliczenia części VAT naliczonego od wydatków na inwestycje, które początkowo służyły działalności niepodlegającej opodatkowaniu VAT, a w dalszej kolejności (w okresie tzw. korekty wieloletniej) następuje ich wykorzystanie przez JST do czynności opodatkowanych VAT. Wyrok TSUE niewątpliwie będzie miał istotne znaczenie w odniesieniu np. do inwestycji w obiekty społeczno-kulturalne i sportowo-rekreacyjne oraz infrastrukturę wodno-kanalizacyjną w JST. Orzeczenie to powinno także implikować zmianę dotychczasowej niekorzystnej dla JST praktyki krajowych organów podatkowych w tym względzie.

Zarys sprawy i obecna praktyka organów podatkowych

Postępowanie dotyczyło prawa Gminy Ryjewo do odliczenia części podatku VAT naliczonego od wydatków na budowę świetlicy wiejskiej, która początkowo (po wybudowaniu) została przez gminę przeznaczona wyłącznie dla celów innych niż jej działalność gospodarcza - do statutowej działalności kulturalnej. Gmina rozważała natomiast po kilku latach decyzję o przeznaczeniu obiektu także do celów jej działalności gospodarczej – odpłatnego udostępniania dla zainteresowanych podmiotów trzecich. Gmina uznała, że w takim przypadku powinno jej przysługiwać prawo do odliczenia części VAT naliczonego w ramach systemu tzw. korekty wieloletniej, o której mowa w art. 91 ustawy o podatku od towarów i usług.

Organ podatkowy, powołując się wybiórczo na orzecznictwo TSUE, w wydanej interpretacji odmówił jednak gminie prawa do odliczenia VAT w związku z brakiem działania gminy w charakterze podatnika VAT przy realizacji inwestycji i brakiem pierwotnie zamiaru gminy do wykorzystania świetlicy do działalności gospodarczej. Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił interpretację organu, przyznając gminie prawo do zastosowania mechanizmu tzw. korekty wieloletniej dla części nieodliczonego pierwotnie VAT. Naczelny Sąd Administracyjny postanowił natomiast skierować pytanie prejudycjalne do TSUE.

Rozstrzygnięcie TSUE

W wyroku w sprawie Gminy Ryjewo TSUE, powołując się także na swoje wcześniejsze orzecznictwo oraz opinię Rzecznika Generalnego z 19 kwietnia 2018 r. w omawianej sprawie, zdecydował się przyznać JST prawo do odliczenia VAT naliczonego poprzez korektę części nieodliczonego VAT w odniesieniu do wydatków inwestycyjnych, w przypadku późniejszego wykorzystania inwestycji do czynności opodatkowanych. Takie prawo powinno przysługiwać JST w szczególności w przypadku, gdy JST przy nabywaniu towarów i usług do wytworzenia dobra inwestycyjnego występowała w charakterze podatnika VAT, a pojęcie to – dla zachowania zgodności z zasadą neutralności VAT i rzetelności mechanizmu korekty VAT - należy, zdaniem sądu unijnego, rozpatrywać szeroko (nawet w sposób dorozumiany), np. w kontekście działania JST w sposób analogiczny do podmiotów rynkowych lub rejestracji jako podatnika VAT JST na moment realizacji inwestycji. Ocena spełnienia takich warunków w konkretnym przypadku należy według TSUE do sądu krajowego z uwzględnieniem całokształtu okoliczności towarzyszących sprawie.

W ocenie TSUE, dla przyznania JST prawa do odliczenia części VAT naliczonego w drodze korekty wieloletniej nie powinien mieć wpływu fakt, że podział konkretnych wydatków na czynności niepodlegające VAT oraz czynności opodatkowane może być trudny bądź nawet niemożliwy. W tym zakresie bowiem odpowiednie zastosowanie powinny znajdować regulacje krajowe w zakresie proporcji odliczenia VAT.

Potencjalne skutki wyroku TSUE

Wyrok TSUE w sprawie Gminy Ryjewo powinien w naszej ocenie spowodować zmianę dotychczasowej niekorzystnej dla JST praktyki organów podatkowych. Zgodnie bowiem z regulacjami Ordynacji podatkowej Minister Finansów powinien dążyć do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe z uwzględnieniem orzecznictwa TSUE, w szczególności przy wydawaniu ogólnych interpretacji oraz objaśnień podatkowych. Tym bardziej, że dotychczasowe orzeczenia krajowych sądów administracyjnych zdają się wpisywać w rozstrzygnięcie TSUE.

Korzystne dla JST orzeczenie TSUE w sprawie gminy Ryjewo może dawać podstawę do uzyskania prawa do odliczenia części VAT naliczonego od wydatków na inwestycje, które początkowo nie służyły działalności opodatkowanej VAT JST, a następnie (w okresie korekty wieloletniej – 10 lat dla nieruchomości lub 5 lat dla pozostałych wydatków) JST dokonała lub dokona ich wykorzystania także do działalności opodatkowanej.

Wyrok TSUE może dotyczyć wielu inwestycji realizowanych w JST, jak np. inwestycje w obiekty sportowo-rekreacyjne (hale, siłownie, baseny, korty tenisowe, stadiony), obiekty społeczno-kulturalne (świetlice, sale wiejskie, domy ludowe) oraz infrastrukturę wodno-kanalizacyjną.