Mechanizm podzielonej płatności (split payment) a zwolnienie z VAT

Podatnicy VAT korzystający ze zwolnienia z VAT

Zgodnie z art. 113 ustawy o VAT zwalnia się z podatku VAT podatników, u których wartość sprzedaży w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyła 200 tys. PLN (tzw. zwolnienie podmiotowe z VAT). Przed centralizacją VAT z przywołanego zwolnienia korzystała większość jednostek budżetowych JST, ze względu na znikomą lub zerową sprzedaż. Obecnie w strukturach JST nadal mogą zdarzać się podmioty korzystające z tego zwolnienia, np. jednostki nieobjęte centralizacją VAT w samorządzie powiatowym o niskim obrocie. Warunek ten mogą spełniać również instytucje kultury, nieprzekraczające wskazanego limitu sprzedaży.

Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności (split payment)

Na podstawie art. 108a ust. 1a ustawy o VAT, obowiązującego od 1 listopada br., przy dokonywaniu płatności za towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, udokumentowanej fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15 tys. PLN podatnicy są zobowiązani zastosować MPP. Zatem przepis, który nakłada obowiązek stosowania MPP, nie jest zawężony wyłącznie do kręgu podatników VAT czynnych. Należy założyć, że gdyby taka była intencja ustawodawcy - zastosowałby odpowiednie zastrzeżenie.

Dlatego również niektóre instytucje kultury i jednostki organizacyjne samorządów powiatowych/wojewódzkich - korzystające formalnie ze zwolnienia podmiotowego VAT - również powinny, w określonym zakresie, realizować obowiązki związane z obligatoryjnym MPP. Przede wszystkim w przypadku otrzymania faktury VAT od sprzedawcy, objętej obowiązkiem zapłaty MPP, podmioty te są zobowiązane dokonać płatności przy zastosowaniu mechanizmu nawet gdyby sprzedawca przez niedopatrzenie nie zawarł na fakturze adnotacji: „mechanizm podzielonej płatności”. Podatnicy VAT (również korzystający ze zwolnienia z VAT) powinni więc samodzielnie analizować faktury zakupowe pod kątem spełniania przesłanek ustawowych, a nie polegać wyłącznie na rozeznaniu sprzedawcy.

Wpływ środków na rachunek VAT

Hipotetycznie podmiotom takim mogą również wpływać środki na rachunek VAT powiązany z rachunkiem rozliczeniowym. Sama sprzedaż prowadzona przez podatników VAT zwolnionych nie jest opodatkowana tym podatkiem, co do zasady nawet w przypadku sprzedaży towarów i usług z załącznika nr 15, a więc ich kontrahenci nie będą regulować należności przy zastosowaniu mechanizmu. Natomiast środki mogą wpływać na rachunek VAT w przypadku zwrotu całości bądź części należności, którą podatnik VAT zwolniony opłacił wcześniej przy zastosowaniu MPP – np. w związku z otrzymaną fakturą korygującą in minus.

Faktury od podatników VAT zwolnionych

Pewne wątpliwości mogą budzić również w JST faktury otrzymane od kontrahentów będących podatnikami VAT korzystającymi ze zwolnienia podmiotowego lub faktury dokumentujące nabycie wyłącznie towarów bądź usług objętych zwolnieniem przedmiotowym z VAT. Brak jest możliwości uregulowania takiej należności przy zastosowaniu MPP (brak kwoty VAT do wskazania w komunikacie przelewu). Sprawdzenie numeru rachunku do takiej transakcji w wykazie podatników (tzw. białej liście), nawet w przypadku transakcji powyżej 15 tys. PLN, pod kątem solidarnej odpowiedzialności w podatku VAT, co do zasady nie wydaje się konieczne. Brak bowiem podatku VAT, od którego mogłaby powstać solidarna odpowiedzialność. Weryfikacja rachunku będzie jednak nadal konieczna w przypadku podmiotów rozliczających podatek dochodowy od osób prawnych (np. zakłady budżetowe) w związku z brakiem możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu – kosztów, dla których płatność dokonano na rachunek inny niż wykazany w białej liście (sankcje w tym zakresie wejdą w życie od początku 2020 r.).

Konsekwencje dla JST

Podmioty nieobjęte centralizacją VAT, które nadal korzystają ze zwolnienia podmiotowego z VAT, nie mogą zignorować nowych przepisów związanych z obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności. Konieczne wydaje się zapoznanie pracowników tych jednostek ze zmianami, w szczególności pod kątem identyfikowania sytuacji, w których występuje obowiązek zapłaty MPP. Z kolei transakcje, w których zastosowanie znajduje zwolnienie przedmiotowe z VAT – wymagają szczególnej atencji podmiotów rozliczających podatek dochodowy od osób prawnych.