Kluczowy wyrok NSA w składzie 7 sędziów w sprawie odliczenia VAT od inwestycji wod.-kan. w JST

Choć wyrok został wydany w poszerzonym składzie siedmiu sędziów NSA, formalnie i bezpośrednio nie wiąże on innych składów sędziowskich. Niemniej jednak w praktyce można się spodziewać przyjęcia przez sądy administracyjne stanowiska wyrażonego przez NSA.

Zarys sprawy

Gmina wystąpiła o potwierdzenie w interpretacji przepisów prawa podatkowego częściowego prawa do odliczenia VAT naliczonego w ramach tzw. korekty wieloletniej od wydatków na inwestycje wodno-kanalizacyjne, które początkowo gmina udostępniała do nieodpłatnego korzystania spółce handlowej; następnie natomiast gmina zamierzała dokonać odpłatnych aportów majątku do spółki. Organ odmówił gminie prawa do częściowego odliczenia VAT w związku z pierwotnym zamiarem gminy do wykorzystywania majątku jedynie do czynności niepodlegających ustawie o podatku od towarów i usług i brakiem występowania gminy, zdaniem organu, jako podatnik VAT na moment dokonywania zakupów. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim z kolei uwzględnił skargę gminy i uchylił interpretację organu. 

NSA rozpatrując tę sprawę uznał, że w orzecznictwie występują istotne rozbieżności interpretacyjne na gruncie podobnych stanów faktycznych i skierował do poszerzonego siedmioosobowego składu sędziowskiego pytanie do rozstrzygnięcia: „Czy realizując inwestycję polegającą na budowie infrastruktury wodociągowo- kanalizacyjnej gmina występuje jako organ władzy publicznej realizujący zadania własne wynikające z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 594 ze zm.) czy też występuje w charakterze podatnika VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 710 ze zm.), wobec czego czy gminie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami poniesionymi na tę inwestycję?".

Omawiana sprawa została następnie zawieszona przez NSA w związku z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Gminy Ryjewo (C-140/17). Przypomnijmy, że Trybunał unijny wyrokiem z 25 lipca 2018 r. przyznał JST prawo do odliczenia części VAT naliczonego od wydatków na inwestycje, które początkowo służyły działalności niepodlegającej opodatkowaniu VAT, a w dalszej kolejności (w okresie tzw. korekty wieloletniej) następuje ich wykorzystanie przez JST do czynności opodatkowanych VAT. Takie prawo powinno przysługiwać JST w szczególności w przypadku, gdy JST przy nabywaniu towarów i usług do wytworzenia dobra inwestycyjnego występowała w charakterze podatnika VAT, a pojęcie to – dla zachowania zgodności z zasadą neutralności VAT i rzetelności mechanizmu korekty VAT - należy, zdaniem sądu unijnego, rozpatrywać szeroko (nawet w sposób dorozumiany), np. w kontekście działania JST w sposób analogiczny do podmiotów rynkowych lub rejestracji jako podatnika VAT JST na moment realizacji inwestycji.

Rozstrzygnięcie NSA i jego skutki dla samorządów

W ustnym uzasadnieniu wyroku składu siedmiu sędziów NSA orzekł, powołując się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie Gminy Ryjewo, że w przypadku gminy zarejestrowanej jako podatnik VAT, gmina dokonując w ramach zadań własnych wynikających z ustawy o samorządzie gminnym inwestycji wodno-kanalizacyjnej, działa w charakterze podatnika VAT, o którym mowa w art. 15 ust. 1 i 6 ustawy o podatku od towarów i usług, co powoduje możliwość odliczenia podatku VAT naliczonego od takiej inwestycji, również w drodze korekty VAT, jeśli w początkowym okresie infrastruktura nie była wykorzystywana do wykonywania czynności opodatkowanych VAT.

Wyrok NSA, który należy ocenić pozytywnie, pozwala niewątpliwie bardziej optymistycznie spoglądać na rozliczenia VAT w JST, z uwagi na dokonywane w wielu z nich na bieżąco odliczenia VAT od wydatków związanych z gospodarką wodno-kanalizacyjną, nierzadko na bardzo istotne kwoty. Należy jednak zaznaczyć, że konkluzje płynące z wyroku NSA mogą dotyczyć także innych obszarów działalności JST, jak np. obiekty sportowe czy kulturalne. Z uwagi na zakres pytania NSA do poszerzonego składu sędziowskiego wyrok nie rozstrzyga bezpośrednio pozostałych istotnych obecnie kwestii dla JST, jak np. zakresu prawa JST do odliczenia VAT od wydatków na majątek, który służy tzw. działalności mieszanej (kwestia stosowania pre-proporcji z przepisów rozporządzenia oraz innej alternatywnej metodologii opartej na ustawie o podatku od towarów i usług oraz zasadzie neutralności VAT).