Środki z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych

Na wstępie warto przypomnieć, że środki z RFIL rozdysponowano w kilku transzach. Gminy i powiaty latem 2020 r. zostały wsparte pierwszą transzą, wyliczoną przy zastosowaniu specjalnego algorytmu. Następnie JST otrzymywały wsparcie w grudniu 2020 r. i marcu 2021 r. w ramach dwóch konkursów. Do wsparcia z RFIL zaliczają się także środki przyznane gminom górskim i miejscowościom, w których funkcjonowały PGR.

W związku z inwestycjami realizowanymi przy udziale RFIL pojawiły się wątpliwości dotyczące możliwości pokrycia środkami ze wsparcia wydatków inwestycyjnych w kwotach brutto. Omawialiśmy to zagadnienie w naszej wcześniejszej publikacji.

W dalszej części niniejszego artykułu przedstawiamy nowe informacje, kluczowe przy finasowaniu inwestycji od których przysługuje JST prawo do odliczenia/częściowe prawo do odliczenia VAT.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Łodzi¹, zgodnie z którym JST powinny wydatkować środki z RFIL na kwotę netto inwestycji, a na kwotę VAT jedynie w takim zakresie, w jakim VAT nie podlega odliczeniu. Innymi słowy, jeśli JST przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT od danej inwestycji, to powinna pokryć środkami z RFIL jedynie kwotę netto. Z kolei, jeśli JST nie przysługuje prawo do odliczenia, to środki z RFIL mogą pokryć wydatki inwestycyjne w kwocie brutto. Natomiast w przypadku, gdy JST przysługuje częściowe prawo do odliczenia (pre-współczynnik, współczynnik), np. w wysokości 15%, to środkami z RFIL można pokryć wydatki inwestycyjne w kwocie netto i 85% kwoty VAT.

W kontekście powyższego warto przypomnieć, że istotna jest możliwość skorzystania z prawa do odliczenia VAT, a nie faktyczna realizacja tego prawa. Oznacza to, że JST nie może stwierdzić, że rezygnuje z przysługującego jej prawa do odliczenia VAT i pokryje środkami z RFIL także wartość VAT inwestycji. Co istotne, nieskorzystanie z przysługującego JST prawa do odliczenia ma także inną wadę, gdyż może narazić JST na zarzut niegospodarności, na co wskazywała Najwyższa Izba Kontroli – wspominaliśmy o tej kwestii w naszej publikacji przywołanej powyżej.

W związku z tym, że wiele JST nie było pewnych w jakim zakresie przysługuje im prawo do odliczenia, w praktyce często wnioskowały o środki z RFIL na wartości brutto inwestycji, a dopiero później rozważały kwestię przysługującego im prawa do odliczenia VAT. Takie podejście pozwoliło na sprawne skorzystanie ze środków wsparcia, ale niestety w przypadku inwestycji wykorzystywanych przynajmniej w części do czynności opodatkowanych, spowodowało konieczność uwzględnienia zasady zakazu podwójnego finansowania i podjęcia dodatkowych działań, żeby rozliczyć inwestycje zgodnie z przepisami prawa.

W celu rozstrzygnięcia, jak należy postępować ze środkami z RFIL przeznaczonymi na kwoty VAT podlegające odliczeniu, wiele JST występowało z pismami do różnych instytucji: Ministerstwa Finansów, urzędów wojewódzkich czy regionalnych izb obrachunkowych. Niektóre odpowiedzi instytucji wprost rozwiewały wątpliwości i potwierdzały, że środki z RFIL przypadające na VAT możliwy do odliczenia należy przeznaczyć na inne inwestycje. Druga część odpowiedzi instytucji była niejednoznaczna i sprowadzała się do stwierdzenia przedstawionego wcześniej przez MF, zgodnie z którym ze środków RFIL wspierana jest cała inwestycja, razem z podatkiem VAT, jeżeli stanowi on koszt inwestycji.

RIO w Łodzi wyraziła swoją opinię także w odniesieniu do powyższej kwestii. Jak wskazała izba obrachunkowa, w przypadku stwierdzenia, że Gminie przysługuje prawo do odliczenia, nadwyżkę środków przeznaczonych na daną inwestycję można przesunąć na sfinansowanie innych wydatków majątkowych. Taki pogląd znajduje potwierdzenie w informacji opublikowanej na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów²  cyt. „Zmiana zakresu kosztu lub przedmiotu wydatku majątkowego objętego wnioskiem nie wymaga zgody Prezesa Rady Ministrów. (…) jednostka samorządu terytorialnego jest zobowiązana jedynie do poinformowania o tym Prezesa Rady Ministrów za pośrednictwem wojewody w terminie 14 dni od dnia zaistnienia zmiany.”.

Należy jednak przywołać także wypowiedź prezesa Krajowej Rady RIO, który wskazał (odnosząc się do stanowiska MF), że odliczenie VAT od środków objętych RFIL może spowodować konieczność zwrotu tych środków³.

Podsumowując wszystkie powyższe informacje, warto śledzić, czy poszczególne izby obrachunkowe przyjmą takie same stanowisko jak RIO w Łodzi. Co prawda trudno jednoznacznie określić, która z instytucji jest właściwa do wydania wiążących rozstrzygnięć, ale wydaje się, że Ministerstwo Finansów powierzyło podejmowanie decyzji w tym zakresie właśnie regionalnym izbom obrachunkowym. W tym zakresie warto także pamiętać, że możliwe jest wystąpienie do regionalnej izby obrachunkowej o udzielenie wyjaśnień w sprawach dotyczących stosowania przepisów o finansach publicznych. Ponadto informacja zamieszczona bezpośrednio na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów jednoznacznie dopuszcza możliwość przeniesienia środków z RFIL na inne inwestycje, pod warunkiem poinformowania wojewody o takim zdarzeniu.

Program RFIL to nie jedyne środki jakie JST otrzymują/otrzymają na realizację swoich zadań. Zdecydowanie warto analizować kwestię prawa do odliczenia VAT, przeznaczenia środków na wartość brutto/netto inwestycji w celu uniknięcia ryzyka podwójnego finansowania i prawidłowego rozliczenia realizowanej inwestycji. Znane są nam przypadki, że instytucje w sprawie konkretnego podatnika nie chcą zająć stanowiska czy VAT stanowi koszt inwestycji, przypominając podatnikowi, że JST wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

1) Źródło: https://samorzad.pap.pl/kategoria/finanse/rio-o-kwalifikowalnosci-vat-w-inwestycjach-rfil
2) Źródło: https://www.gov.pl/web/premier/rzadowy-fundusz-inwestycji-lokalnych
3) Źródło: https://samorzad.pap.pl/kategoria/finanse/prezes-kr-rio-odliczony-vat-w-inwestycjach-rfil-trzeba-bedzie-zwrocic