AMLA ma już siedzibę. Co oznacza dla rynku powołanie nowego europejskiego nadzorcy?

Końcówka lutego przyniosła długo wyczekiwaną decyzję odnośnie do lokalizacji AMLA. Powołanie tego nowego europejskiego urzędu stanowi jeden z filarów procedowanego w Brukseli pakietu, który będzie największym przełomem w dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu (AML/CFT) od czasu uchwalenia w 2015 roku IV Dyrektywy.

Chęć bycia siedzibą AMLA wyraziło dziewięć krajów, ale ostatecznie wybór padł na Frankfurt. Niemieckie centrum finansowe już teraz jest siedzibą Europejskiego Banku Centralnego (EBC) oraz Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń (EIOPA), a w przyszłym roku stanie się domem dla około nawet 400 pracowników nadzorujących system przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu w UE.

Przeniesienie części nadzoru na poziom europejski będzie możliwe dzięki posłużeniu się rozporządzeniem, które w przeciwieństwie do dyrektywy, nie wymaga implementacji do prawa krajowego, gdyż jest bezpośrednio wiążące. W ten sposób planuje się uszczelnić system i zniwelować różnice pomiędzy poszczególnymi jurysdykcjami wynikające z odmiennego wdrożenia przepisów UE w danym kraju członkowskim. Dopuszczalne będzie co prawda uchwalenie bardziej rygorystycznych przepisów, ale kluczowe wymagania stawiane przed instytucjami będą jednakowe we wszystkich krajach Unii.

Uprawnienia AMLA

Ustanowienie AMLA określane jest przez Komisję Europejską mianem centralnego filaru systemu AML/CFT. Instytucja przejmie część obowiązków nadzorczych nad największymi instytucjami od krajowych organów nadzoru, a w pozostałych czynnościach będzie je wspierać i stymulować współpracę transgraniczną pomiędzy jednostkami analityki finansowej.

Na początek pod bezpośredni nadzór trafi 40 instytucji kredytowych i finansowych, a także obejmujących je grup. Będą to przede wszystkim podmioty działające w co najmniej kilku krajach członkowskich lub takie, co do których w ostatnich latach wykryto nieprawidłowości. Jeżeli uchwalenie rozporządzeń pójdzie zgodnie z planem, to pierwsza lista wytypowanych do kontroli instytucji ma być publicznie dostępna w sierpniu 2025 roku. Będzie to ostatni moment na poprawienie nieprawidłowości, ponieważ po pięciu miesiącach przejdą one pod formalny nadzór AMLA.

Projekt rozporządzenia przewiduje, że po trzech latach dojdzie do aktualizacji spisu instytucji objętych bezpośrednią kontrolą AMLA. Nadzorca zdecyduje, które instytucje mogą powrócić pod nadzór krajowy, robiąc miejsce dla nowych instytucji, a które powinny pozostać pod europejskim nadzorem przez kolejne trzy lata.

Kontrole przestrzegania europejskich wymogów AML/CFT będą przeprowadzane przez wspólne zespoły złożone z personelu AMLA i lokalnego nadzorcy. Jej efektem może być zobowiązanie instytucji do przeprowadzenia działań naprawczych, a także wymierzenie kary administracyjnej, której wysokość może w skrajnych wypadkach wynieść nawet 10 milionów euro lub 10 procent całkowitego rocznego obrotu.

Pośrednio pod nadzór AMLA trafią jednak także pozostałe instytucje zobowiązane. Kontrolerzy Urzędu nie pojawią się jednak bezpośrednio w ich siedzibach, ale mogą oni skontrolować poprawność działania krajowych organów nadzorczych. Ocenie mają być poddane zarówno stosowane narzędzia i metodyki, jak i zasoby, jakimi dysponuje organ. Można oczekiwać, że przyczyni się to do utwardzenia podejścia niektórych krajowych nadzorców i wzmocnienia presji na zwiększenie finansowania. Trzeba w tym kontekście pamiętać, że w niektórych krajach europejskich kary za naruszenie wymogów AML/CFT sięgają w skrajnych wypadkach nawet kilkuset milionów euro. Trzeba też pamiętać o projektowanym uprawnieniu, na mocy którego w wyjątkowych sytuacjach AMLA będzie także mogła wnioskować o przejęcie nadzoru nad konkretną instytucją.

Wydaje się zatem, że z perspektywy instytucji zobowiązanych warto już teraz przygotować się na zmiany i przeprowadzić przegląd tego, jak przyjęte praktyki wypadają na tle standardów rynkowych innych krajów europejskich.

Urząd będzie także wspierał krajowych nadzorców w przeglądach sektora niefinansowego, ale w tym obszarze jego zalecenia nie będą miały charakteru wiążącego, a jedynie koordynująco-doradcze. Sporym usprawnieniem może się także okazać przygotowanie zunifikowanego formularza na potrzeby raportowania podejrzanych transakcji i aktywności. AMLA przejmie również od Europolu administrowanie siecią FIU.net służącą jednostkom analityki finansowej do kontaktu i koordynowania działań.
 

Ostatnia prosta

Pracami AMLA zarządzać będzie Dyrektor Wykonawczy, który może być wybrany dwukrotnie na pięcioletnią kadencję. Prócz niego rozporządzenie zakłada powołanie Rady Generalnej składającej się z przedstawicieli krajowych jednostek analityki finansowej i organów nadzoru. Urząd będzie miał także Radę Wykonawczą, która obejmie przewodniczącego i pięciu stałych członków powoływanych na czteroletnią kadencję przez Radę Generalną.

Plany zakładają, że pracę w nowym urzędzie znajdzie nawet 400 osób, a szacowane wydatki roczne związane z działalnością przekroczyć mają 45 milionów euro, z czego około trzy czwarte będzie pochodzić z wpłat samych instytucji zobowiązanych.

Pierwotnie zakładano, że AMLA zostanie utworzona jeszcze w 2023 roku, jednak dopiero w grudniu ubiegłego roku Rada i Parlament Europejski doszły do porozumienia w sprawie warunków jego powołania. Pakiet AML obejmujący dwa rozporządzenia i dyrektywę trafić ma pod obrady Parlamentu Europejskiego na sesji plenarnej planowanej na 22-25 kwietnia 2024 r. Jeżeli na ostatniej prostej nie dojdzie do opóźnień pierwotna data osiągnięcia pełnej operacyjności do końca 2025 roku i objęcie instytucji kontrolami w 2026 roku pozostaje realnym scenariuszem.