Artykuł
Sztuczna Inteligencja, RPA i Robo-doradztwo
Narzędzia do optymalizacji działalności organizacji
Wykorzystanie nowoczesnych technologii, w tym sztucznej inteligencji („SI”), w codziennej działalności gospodarczej nie jest już wizją futurystyczną. Z rozwiązaniami korzystającymi z różnego rodzaju algorytmów szeroko pojętej SI możemy się już spotkać w wielu branżach, chociaż nie zawsze jesteśmy tego świadomi. Czym jest robo-doradztwo i jakie zmiany czekają nas w najbliższym czasie w kontekście regulacyjnego otoczenia robotyzacji?
Unia Europejska konsekwentnie, od wielu lat, kładzie nacisk na rozwój automatyzacji. Przewiduje wspieranie badań naukowych i innowacji, a także wprowadzenie zachęt do wykorzystywania SI przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Takie podejście ma zapewnić Unii możliwość konkurowania z takimi potęgami technologicznymi jak USA czy Chiny, a także zapewnić dynamiczny rozwój i powszechność zastosowania tej technologii na wspólnym rynku bez niepotrzebnych barier i ograniczeń. UE stawia przy tym, w przeciwieństwie do niektórych innych krajów i regionów biorących udział w technologicznym wyścigu zbrojeń, na odpowiedzialny i kontrolowany rozwój SI, mający na celu budowanie zaufania do SI, której ostatecznym celem jest pomoc człowiekowi.
Pomimo, że wprowadzenie rozwiązań bazujących na SI mających na celu automatyzację procesów na większą skalę wydaje się teraz bardziej rzeczywiste niż kiedykolwiek wcześniej, nadal nie ma aktów prawnych, które kompleksowo regulowałyby te zagadnienia. Co prawda funkcjonują regulacje sektorowe i rozporządzenia unijne, które stawiają wymogi w zakresie wykorzystania technologii i przetwarzania danych, jednak nie zaspokaja to potrzeb dynamicznie rozwijającego się rynku. Pewien punkt odniesienia dla przyszłych ram prawnych mogą stanowić wytyczne Unii Europejskiej[1], które bez wątpienia stanowią podwaliny regulacji w tym zakresie. Należy spodziewać się skonkretyzowania projektów legislacyjnych w przeciągu kilku kolejnych lat. Niemniej jednak już teraz podejmowane są inicjatywy legislacyjne i quasilegislacyjne, które oddziaływają na podmioty dążące do automatyzacji procesów.
Jako przykład ostatnich działań regulacyjnych, które mogą mieć wpływ na otoczenie prawne dla takich podmiotów należy wskazać na aktywność Komisji Nadzoru Finansowego, która pracuje obecnie nad stanowiskiem dotyczącym robodoradztwa[2]. Robodoraztwo jest formą zautomatyzowanego doradztwa inwestycyjnego opartego o zaawansowane algorytmy, w tym SI, machine learning i narzędzia do analizy dużych zbiorów danych. Stanowisko to ma, rzecz jasna, szczególne znaczenie dla podmiotów działających na rynku kapitałowym i będzie obejmować takie zagadnienia jak m.in. projektowanie usługi robodoradztwa i monitorowanie istniejących rozwiązań. Niemniej jednak wydaje się, że wraz z postępem robotyzacji coraz więcej instytucji i organów będzie przygotowywać podobne stanowiska w swoim zakresie kompetencji. Nie wydaje się zbyt śmiałym stwierdzenie, że dalsza fala komplikacji otoczenia regulacyjnego, nie tylko w dziedzinie usług finansowych, dopiero przed nami. Co jednak znamienne, będzie ona związana z upowszechnieniem się, która miała ułatwić życie zarówno pracownikom, pracodawcom, jak i konsumentom.
Przy planowaniu implementacji rozwiązań zapewniających automatyzację procesów, warto dać sobie czas, który pozwoli podejść do tematu globalnie i przygotować przemyślaną, długofalową strategię. Pozwoli to zidentyfikować aktualne problemy i potrzeby w organizacji, a tym samym dobrać odpowiednie rozwiązania. Kluczowym jest dokonanie szczegółowej analizy działania całego przedsiębiorstwa i ustalenie gdzie z sukcesem można zautomatyzować i usprawnić procesy, generując tym samym duże oszczędności. Należy jednak mieć na uwadze to, że wdrożenie rozwiązań wykorzystujących SI, jest procedurą długotrwałą - niezbędnym, bowiem jest uwzględnienie również okresu testów i szkolenia pracowników.
Dodatkowo w procesie planowania technologicznego rozwoju przedsiębiorstwa, warto już teraz uwzględniać wytyczne unijne. Są one, co prawda dość ogólne, ale już teraz możemy stwierdzić, że jedną z podstawowych cech przyszłych paneuropejskich regulacji będzie nadzór człowieka nad SI – podobny, być może, w swojej konstrukcji do nadzoru nad automatycznym podejmowaniem decyzji, o którym mowa w art. 22 RODO. Budowanie procesów automatyzacji wyłączających interwencję człowieka może prowadzić do sytuacji, w której za jakiś czas konieczne będzie całkowite przemodelowanie takich procesów w związku z regulacjami narzucającymi konieczność zapewnienia takiej interwencji. Zastosowanie się do nich już dzisiaj wygeneruje w przyszłości realne oszczędności. Co więcej, można się spodziewać, że w chwili wydania stosownych regulacji zapotrzebowanie na usługi wdrożeniowe w tym zakresie drastycznie wzrośnie (jak miało to miejsce w przypadku RODO) – co bez wątpienia wpłynie na wyższe koszty takich usług.
Warto przy okazji wspomnieć, że ostatnio polski rząd ujawnił informację o planowanej uldze na robotyzację. Póki co nie podano szczegółów, jednak wiadomo, że będzie wzorowana na funkcjonującej już preferencji podatkowej na badania i rozwój (B+R). Zgodnie z zapowiedziami rozwiązanie ma zostać przyjęte do końca września 2020 r., zaś od początku stycznia 2021 r. ma już obowiązywać. Widać więc, że plany w zakresie wspierania robotyzacji są poważne także i w Polsce.
Sztuczna inteligencja jest technologią, która może potencjalnie przynieść wiele korzyści przedsiębiorstwom, pod warunkiem, że jest zaimplementowana w ustrukturyzowany i przemyślany sposób. SI oferuje istotne korzyści związane z efektywnością i wydajnością pracy, które mogą wzmocnić konkurencyjność naszego biznesu. Zatem w tworzeniu długookresowych strategii warto uwzględnić automatyzację procesów, jako jeden z kluczowych elementów do rozważenia. Wraz z odpowiednim zastosowaniem unijnych wytycznych, da nam to w przyszłości znaczącą przewagę konkurencyjną i pozwoli płynnie przenieść transformację technologiczną na wyższy poziom.
Warto mieć jednak na względzie, że o ile sama strategia robotyzacji, czy też wdrażania SI jest jak najbardziej warta kompleksowego planowania w perspektywie długofalowej, o tyle do jej wdrożenia firmy często zabierają się stopniowo, realizując na początku małe inicjatywy w formie PoC (Proof of Concept). Pozwala to na stopniowe zagłębianie się w temat, zyskanie rozeznania na rynku dostawców technologii oraz systematyczne budowanie potrzebnych kompetencji wewnętrznych. Jest to podejście jak najbardziej uzasadnione, ponieważ dzięki niemu można uniknąć wielu późniejszych błędów przy wdrożeniach dużej skali. Niezależnie od tego, czy strategia robotyzacji w firmie dopiero zaczyna, czy też kończy się tworzyć, do testowania dostępnych rozwiązań w wybranych obszarach swojego biznesu warto zabrać się jeszcze dziś tak, aby później nauka „pływania” nie okazała się po prostu wrzuceniem nauczanego na głęboką wodę z nadzieją, że sobie poradzi.
[1] 19.2.2020 COM(2020) 65 final, White Paper On Artificial Intelligence – A European approach to excellence and trust - https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/commission-white-paper-artificial-intelligence-feb2020_en.pdf; DRAFT REPORT with recommendations to the Commission on a Civil liability regime for artificial intelligence (2020/2014(INL)) Committee on Legal Affairs - https://www.axel-voss-europa.de/wp-content/uploads/2020/05/AVoss-INL-Civil-Liability-for-AI.pdf
[2] Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie świadczenia usługi robo-doradztwa, https://fintek.pl/wp-content/uploads/2020/05/Stanowisko_UKNF_ws_robo-doradztwa_projekt__69671.pdf .
Autorzy
