Nowa dyrektywa o kredytach konsumenckich

Dyrektywa w sprawie kredytu konsumenckiego¹ (dalej: CCD) obowiązuje już od 15 lat. Od czasu jej przyjęcia, tradycyjnie rozumiany rynek usług finansowych przeszedł olbrzymią rewolucję.

Pędząca transformacja cyfrowa, której towarzyszy pojawianie się nowych podmiotów cyfrowych oraz innowacyjnych form fintechowych produktów finansowych, które pomimo podobieństwa pod względem cech do kredytów konsumenckich, nie wpasowują się z łatwością w ramy dotychczasowych regulacji powoduje konieczność dostosowania wiekowych już przepisów do wywołanych zmian.

Od czasu przyjęcia, dyrektywa CCD podlegała kilku, raczej kosmetycznym, zmianom. Szczególne znaczenie odgrywa tutaj transformacja cyfrowa i rozwój e-commerce, które całkowicie przemodelowały preferencje konsumentów względem szybkości procesu kredytowego i wykorzystywania kanałów zdalnych do udzielania kredytów, jak również zachowania i modele biznesowe kredytodawców, którzy starają się na nie odpowiadać.

Z powyższych powodów, Komisja Europejska przedstawiła wniosek w sprawie nowej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kredytów konsumenckich (zwanej dalej: „CCD II”), która ma uchylić obowiązującą obecnie Dyrektywę CCD i zastąpić adekwatnymi do wyzwań nowoczesnej gospodarki cyfrowej rozwiązaniami.

W niniejszej publikacji eksperci Deloitte Legal omawiają wybrane z planowanych zmian prawnych dot. kredytu konsumenckiego.

Rozszerzony zakres podmiotowy - BNPL i crowdfunding konsumencki

CCD II ma obejmować swoim zakresem szerszy katalog umów w stosunku do obowiązujących regulacji, uwzględniając niektóre umowy o kredyt konsumencki oraz usługi w zakresie pożyczek społecznościowych, które nie są świadczone przez kredytodawców lub pośredników kredytowych.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt planowanego rozszerzenia zakresu przedmiotowego o następujące umowy:

• Pożyczki o całkowitej kwocie niższej niż 200 EUR;
• Kredyty nieoprocentowane bez opłat;
• Wszystkie kredyty w rachunku bieżącym;
• Umowy leasingu z opcją nabycia towarów lub usług;
• Kredyty, które mają być spłacone w ciągu 3 miesięcy i za które są pobierane jedynie nieznaczne opłaty; oraz
• Umowy o kredyt zawierane za pośrednictwem platform pożyczek społecznościowych.

Bez wątpienia z punktu widzenia rynku finansowania konsumenckiego jedną z najważniejszych zmian może być objęcie zakresem projektowanej dyrektywy kredytów nieoprocentowanych i wolnych od wszelkich opłat.

Będzie to oznaczać, że w przyszłości konieczne będzie uwzględnienie wymogów dyrektywy CCD II przy projektowaniu cieszących się coraz większą popularnością kredytów Buy Now Pay Later.

Produkty te zostaną bowiem poddane takim samym wymogom jak kredyty oprocentowane, co może istotnie wpłynąć zarówno na rozwój rozwiązań opartych na tym finansowaniu, jak i doświadczenie konsumentów przy korzystaniu z tych produktów. Temat dogłębniej opisywaliśmy w naszym poprzednim wpisie Odroczone płatności. Regulacje buy now pay later w Europie – najnowsze trendy | Deloitte.

Kolejną z istotnych zmian w projekcie CCD II wskazujących na próbę podążania przez prawodawcę unijnego z duchem czasu jest uwzględnienie platform crowdfundingowych.

Na podmiotach tych będą spoczywać obowiązki z nowej dyrektywy w odniesieniu do oferowania usług w zakresie konsumenckich pożyczek społecznościowych.

W tym obszarze CCD II ma uzupełniać obowiązujące od niedawna rozporządzenie 2020/1503 regulujące dostawców usług crowdfundingowych, które nie znajduje jednak zastosowania do usług konsumenckiego finansowania społecznościowego.

W przypadku platform crowdfundingowych konieczność poddania się regulacjom CCD II powstanie w związku z ułatwianiem profesjonalnym kredytodawcom udzielania kredytów konsumentom, ale – w pewnym zakresie – również w przypadkach kojarzenia ze sobą konsumentów z osobami udzielającymi kredytu poza swoją działalnością handlową, gospodarczą lub zawodową.

Ograniczenie ilości informacji przekazywanych konsumentom w reklamie

Zgodnie z projektem CCD II reklama umów o kredyt i usług pożyczek społecznościowych ma zawierać standardowe informacje dotyczące podstawowych cech kredytu.

Postuluje się, aby forma i treść informacji o kredycie, które są przekazywane w reklamie, była dostosowana do wykorzystywanego kanału komunikacyjnego i jego technicznych ograniczeń (za przykład może posłużyć reklama radiowa, w której nie jest możliwe przedstawienie informacji wizualnie, przez co uzasadnionym jest skrócenie przekazu reklamowego tak, aby ograniczyć ilość informacji przekazywanych konsumentowi).

Powyższe nie wyklucza jednak obowiązku przekazania istotnych informacji o kredycie za pośrednictwem stosowanych kanałów komunikacyjnych.

Nowe podejście do przedkontraktowych obowiązków informacyjnych

Projektowana CCD II wprowadza również istotne z praktycznego punktu widzenia zmiany w obowiązkach przedkontraktowych.

Po pierwsze, oprócz standardowego formularza informacyjnego (którego zakres również ulegnie pewnym zmianom w porównaniu do stanu obecnego) kredytodawca będzie zobowiązany jednocześnie przekazać konsumentowi skrócony jednostronicowy standardowy formularz informacyjny.

Formularz ten ma zawierać najważniejsze informacje o kredycie, co w zamierzeniu ma ułatwić konsumentom szybkie porównanie różnych ofert z wykorzystaniem posiadanych urządzeń mobilnych.

Po drugie, obowiązki informacyjne powinny zostać spełnione co najmniej jeden dzień przed związaniem się przez konsumenta umową o kredyt, co wydaje się dość mocno nie współgrać z rynkowymi procesami kontraktowymi, szczególnie w przypadku ich powiązania z zakupem towaru lub usługi on-line.

Jednakże zgodnie z projektem CCD II przekazanie konsumentowi formularzy informacyjnych w okresie krótszym niż jeden dzień przed zawarciem umowy o kredyt nie będzie skutkowało jej nieważnością ani nie będzie obarczone innymi sankcjami.

W takim przypadku kredytodawca będzie zobowiązany przesłać konsumentowi przypomnienie o możliwości odstąpienia od umowy i związanej z tym procedurze. Przypomnienie to konsument będzie musiał otrzymać najpóźniej jeden dzień po zawarciu umowy o kredyt.

Ocena zdolności kredytowej

Istotne zmiany mają nastąpić w zakresie podejścia do zdolności kredytowej. Ocena zdolności kredytowej konsumenta będzie podlegać znacznie bardziej rozbudowanym zasadom.

Na kredytodawcach spoczywać będzie obowiązek opracowania i stosowania procedury oceny zdolności kredytowej oraz dokumentowania jej stosowania.

Przy ocenie kredytodawca ma uwzględniać interes konsumenta i bazować na niezbędnych, wystarczających i proporcjonalnych informacjach o dochodach i wydatkach konsumenta oraz o innej sytuacji finansowej i ekonomicznej konsumenta.

Projekt CCD II ma umożliwiać przy tym wykorzystywanie alternatywnych źródeł danych do przeprowadzania oceny zdolności kredytowej w zakresie dozwolonym na gruncie RODO².

W przypadkach, gdy ocena zdolności kredytowej będzie się opierać na zautomatyzowanym przetwarzaniu danych osobowych, w tym profilowaniu, konsument ma być uprawniony do wnioskowania o interwencję człowieka ze strony kredytodawcy oraz uzyskania od niego jasnego wyjaśnienia dokonanej oceny, jak również wyrażenia własnego stanowiska i zakwestionowania dokonanej oceny zdolności kredytowej i decyzji.

Samo udzielenie kredytu ma być możliwe w przypadkach, gdy przeprowadzona ocena zdolności kredytowej wskazuje na prawdopodobieństwo spełnienia przez konsumenta zobowiązań wynikających z umowy kredytowej lub też umowy o świadczenie usług w zakresie pożyczek społecznościowych.

W drodze wyjątku, możliwe jest również udzielenie kredytu osobie, o niewystarczającej zdolności kredytowej. Mowa tutaj o sytuacji, w której kredytodawca współpracuje z konsumentem od dawna lub w przypadku kredytów na sfinansowanie nadzwyczajnych wydatków na opiekę zdrowotną, kredytów studenckich lub kredytów dla osób z niepełnosprawnościami.

Termin wejścia w życie

Zgodnie z aktualnym brzmieniem wniosku w sprawie CCD II, państwa członkowskie będą miały 24 miesiące od daty przyjęcia CCD II na jej implementację do krajowych porządków prawnych. Obecnie projekt CCD II jest poddawany uzgodnieniom w Radzie UE i znajduje się przed pierwszym czytaniem w Parlamencie Europejskim.

Współautor:
Bartosz Gauza, Associate w Deloitte Legal
 

Przypisy:
¹ Dyrektywa 2008/48/WE w sprawie umów o kredyt konsumencki
² Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych

Subskrybuj "Blog: Prawo Nowych Technologii"

Subskrybuj na e-mail powiadomienia o nowych wydaniach tego newslettera.

Zobacz pozostałe materiały na ten temat