Zatory płatnicze pod lupą UOKiK

Przepisy te wprowadziły generalny zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmioty, o których mowa w art. 2 tej Ustawy, niebędące podmiotami publicznymi. Zakaz ten jest jednym z przewidzianych w Ustawie instrumentów zmierzających do zapobiegania zatorom płatniczym i odnosi się w szczególności do przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, a także do oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, przedsiębiorców z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, będących wyłącznymi stronami transakcji handlowej w rozumieniu Ustawy.

Jak wynika z przepisów, z nadmiernym opóźnianiem się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych mamy do czynienia, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 złotych.

Przy czym, w przypadku postępowań dotyczących nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, wszczynanych w latach 2020 i 2021, suma wartości świadczeń pieniężnych wynosi co najmniej 5 000 000 złotych.

Warto zauważyć, że również świadczenie pieniężne zostało zdefiniowane w Ustawie. Przez świadczenie pieniężne należy rozumieć wynagrodzenie za dostawę towaru lub wykonanie usługi w transakcji handlowej (którą jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością).

W przypadku wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, Prezes UOKiK może wszcząć w tym zakresie stosowne postępowanie, które może doprowadzić do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej na kontrolowany podmiot.

Jak wygląda wszczęcie postępowania przez Prezesa UOKiK?

Postępowanie może być wszczęte z urzędu lub na skutek zgłoszenia. Postępowanie rozpoczyna się od wydania przez Prezesa UOKiK postanowienia o jego wszczęciu oraz zawiadomienia o tym strony postępowania. Postanowienie w swej treści wskazuje na okres objęty postępowaniem (okres taki mogą stanowić 3 kolejne miesiące przypadające w okresie 2 lat przed dniem wszczęcia postępowania).

Zaznaczyć należy, że nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych - w odniesieniu do świadczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych zawartych przed 1 stycznia 2020 r. (tj. przed dniem wejścia w życie przepisów Ustawy odnoszących się do opisywanego postępowania) może być stwierdzone, z tym, że Prezes UOKiK, ustalając wystąpienie nadmiernego opóźniania się, w przypadku takich transakcji handlowych, uwzględnia jedynie te świadczenia pieniężne, które stały się wymagalne po tym dniu.

Czego Prezes UOKiK może zażądać od przedsiębiorcy w trakcie postępowania?

Ustawa przyznała Prezesowi UOKiK dość szeroki zakres uprawnień związanych z samym przebiegiem postępowania. Między innymi, na żądanie Prezesa UOKiK, przedsiębiorcy (ale także inne, określone w Ustawie podmioty, do których Prezes UOKiK zwróci się w tym zakresie) są obowiązani do przekazywania koniecznych informacji i dokumentów.

Ponadto, Prezes UOKiK może zażądać od wyżej wskazanych podmiotów przekazania całości lub części dokumentacji księgowej w postaci elektronicznej.

Dodatkowo, w toku postępowania u wyżej wskazanych podmiotów może być przeprowadzona kontrola w zakresie objętym postępowaniem. Kontrolujący wyposażony został przez Ustawę w szerokie uprawnienia, m. in. w zakresie wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego, żądania udostępnienia związanych z przedmiotem kontroli akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju pism, dokumentów oraz ich odpisów i wyciągów, sporządzania notatek z materiałów i korespondencji, żądania od kontrolowanego lub osób przez niego upoważnionych ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, czy też udostępnienia i wydania przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie. W tym zakresie, kontrolujący może zwrócić się o niezbędną pomoc do właściwego ze względu na miejsce prowadzenia czynności kontrolnych komendanta Policji.

Na kontrolowanego z kolei nałożone zostały obowiązki w zakresie m. in. udzielania żądanych informacji, umożliwienia wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego, udostępnienia i wydania materiałów, umożliwienia dostępu do informatycznych nośników danych, urządzeń lub systemów informatycznych.

Ile może potrwać kontrola?

Czas trwania kontroli w ramach jednego postępowania nie może przekraczać 20 dni roboczych.

Jakie sankcje mogą być nałożone w związku z kontrolą?

Ustawa wyposażyła Prezesa UOKiK w uprawnienie do nałożenia na podmiot kontrolowany (jak i na podmiot, od którego Prezes UOKiK zażądał udzielenia informacji w związku z prowadzonym postępowaniem) administracyjnej kary pieniężnej w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, ale nie więcej niż równowartość 50 000 000 euro, jeżeli podmiot ten nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu zgodnie z przepisami Ustawy w związku z prowadzonym postępowaniem lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd, albo uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

W razie niemożności ustalenia wysokości przychodu podmiotu, lub gdy nie osiągnął on w poprzednim roku podatkowym przychodu, administracyjna kara pieniężna wynosi nie więcej niż równowartość 50 000 000 euro.

W jakim terminie postępowanie powinno zostać ukończone?

Zgodnie z Ustawą, postępowanie w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia.

Jaka sankcja może być nałożona w przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych?

Prezes UOKiK, w przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez stronę postępowania, nakłada na nią administracyjną karę pieniężną.

Wysokość kary obliczana jest jako suma kar jednostkowych za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem. Wysokość jednostkowej kary zasadniczo odpowiada wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych w okresie, który upłynął od dnia wymagalności niespełnionego lub spełnionego po terminie świadczenia pieniężnego, do ostatniego dnia okresu objętego postępowaniem, albo do dnia jego spełnienia, jeżeli świadczenie pieniężne zostało spełnione w okresie objętym postępowaniem. 

Należy wskazać, że ustawodawca wyposażył Prezesa UOKiK w narzędzia, których celem jest przeciwdziałanie zatorom płatniczym. Prezesowi UOKiK przyznane zostały dość szerokie uprawnienia w zakresie możliwości sprawdzenia sytuacji przedsiębiorcy pod kątem m.in. terminowości wywiązywania się ze swoich zobowiązań wobec kontrahentów. Na przedsiębiorców mogą zostać nałożone dotkliwe kary w przypadku stwierdzenia opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych

- podsumowuje Jakub Markiewicz, adwokat, Managing Associate w Deloitte Legal