Kolejne rozszerzenie uprawnień Prezesa UOKiK

Z praktycznego punktu widzenia należy zwrócić uwagę na:

• Gruntowną zmianę modelu kontroli wzorców umownych
• Wyposażenie Prezesa UOKiK w nowe narzędzia służące ochronie zbiorowych interesów konsumentów
• Wydłużenie okresów przedawnień w sprawach konsumenckich

1. Zmiana modelu kontroli wzorców umownych

Bez wątpienia najistotniejszą zmianą jest wprowadzenie nowego modelu kontroli wzorców umownych. Po wejściu w życie nowelizacji, to do Prezesa UOKiK, wydającego decyzje administracyjne, a nie jak dotychczas do wydającego w tym przedmiocie wyroki SOKiK, należeć będzie rozstrzygnięcie czy dane postanowienie wzorca umownego należy uznać za niedozwolone i czy należy zakazać jego stosowania. W tym celu w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów zostanie utworzona nowa procedura. U podstaw wprowadzenia zmiany leży wola zwiększenia skuteczności i przyspieszenie eliminowania z obrotu gospodarczego postanowień umownych szkodzących konsumentom. 

W decyzji administracyjnej stwierdzającej stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego Prezes UOKiK będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę w wysokości do 10% jego obrotu. Organ będzie mógł również zobowiązać przedsiębiorcę m.in. do (i) poinformowania konsumentów o uznaniu określonego postanowienia za niedozwolone, (ii) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji, (iii) publikacji decyzji na koszt przedsiębiorcy. Zmiana modelu kontroli wzorców umożliwi też zastosowanie specyficznych dla prawa ochrony konkurencji środków prowadzących do polubownego zakończenia postępowania (np. decyzji zobowiązaniowej). Postępowanie przed Prezesem UOKiK powinno trwać, co do zasady nie dłużej niż 4 miesiące. Droga odwoławcza od decyzji administracyjnej, w tym kontrola zasadności i wysokości nałożonych kar, będą odbywały się przed SOKiK.

W końcu nowelizacja zamyka wieloletni spór dotyczący zakazanych postanowień umownych. Prawomocna decyzja Prezesa UOKiK będzie wywierać skutek wobec przedsiębiorcy będącego adresatem decyzji oraz wszystkich konsumentów, którzy na podstawie danego wzorca zawarli z nim umowę. Nie oznacza to jednak, że decyzja o podobnej treści nie będzie mogła zostać wydana wobec innych przedsiębiorców.

2. Wyposażenie Prezesa UOKiK w nowe narzędzia służące ochronie zbiorowych interesów konsumentów

Pomimo tego, że ustawodawca z początku zakładał wzmocnienie uprawnień Prezesa UOKiK dotyczących ochrony konsumentów wobec oferowania usług finansowych, to większość wchodzących w życie zmian dotyczyć będzie wszelkiego rodzaju usług lub produktów. Najważniejszymi z nich są:

Decyzja tymczasowa - Prezes UOKiK będzie posiadał uprawnienie by zobowiązać przedsiębiorcę do zaniechania budzących wątpliwości działań już podczas prowadzonego postępowania (tj. przed wydaniem decyzji w sprawie). Zobowiązanie będzie mogło dotyczyć całego okresu postępowania administracyjnego. Do wydania decyzji tymczasowej wystarczającym będzie uprawdopodobnienie (a nie udowodnienie), że dalsze stosowanie praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów. Odwołanie przedsiębiorcy od decyzji tymczasowej nie będzie wstrzymywało jej wykonania.

Ostrzeżenia publiczne – będą polegały na nieodpłatnej publikacji w radiu i telewizji komunikatów dotyczących m.in. zachowań lub zjawisk mogących stanowić istotne zagrożenia dla interesów konsumentów. Dotychczas tego rodzaju publikacje dokonywane były tylko na stronie internetowej urzędu.

Tajemniczy klient – Prezes UOKiK, będzie posiadł uprawnienie do tego, by podejmując próbę zakupu produktu kontrolować sposób jego proponowania konsumentom. Co istotne czynność ta bez wiedzy przedsiębiorcy (lecz za uprzednią zgodą sądu), będzie mogła zostać zarejestrowana. Ma to umożliwić udowodnienie nieprawidłowych zachowań. Opisywany instrument również będzie mieć zastosowanie do wszelkiego rodzaju produktów i usług. 

Uzyskiwanie informacji bez wszczynania postępowania - Prezes UOKiK będzie posiadał uprawnienie do tego by bez wszczynania postepowania wystąpić do przedsiębiorcy o udzielenie informacji z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów. Odpowiedź na pytania Prezesa UOKiK będzie w tym przypadku prawem, a nie obowiązkiem przedsiębiorcy. 

Misseling - nowelizacja wprowadza również zakaz proponowania konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom. Potrzeby konsumentów ustalane być zaś powinny z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech poszczególnych konsumentów. O powyższym informowaliśmy już w poprzednim alercie: Nowe zasady oferowania usług finansowych

3. Wydłużenie okresu przedawnienia

Nowelizacja zakłada także istotne z praktycznego punktu widzenia wydłużenie okresów przedawnień w sprawach konsumenckich. W związku z przeniesieniem kompetencji dotyczących rozstrzygania o niedozwolonych klauzulach umownych okres przedawnienia  ulegnie tu wydłużeniu z 6 miesięcy do 3 lat. Również do 3 lat ulegnie wydłużeniu okres przedawnienia dla praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.