Najważniejsze zmiany w prawie odpadowym w 2018 roku

Dodatkowe obowiązki dla podmiotów zbierających lub przetwarzających odpady

We wrześniu 2018 r. weszła w życie ważna nowelizacja ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (ustawa o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw z 20 lipca 2018 r., Dz. U. z 2018 r., poz. 1592). Zmiany w prawie odpadowym dotyczą przede wszystkim podmiotów prowadzących działalność wymagającą zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów.

Gospodarowanie odpadami w opisanych przypadkach będzie mogło odbywać się tylko na nieruchomości, która stanowi własność, przedmiot użytkowania wieczystego, użytkowania lub dzierżawy posiadacza odpadów, z tym że użytkowanie, jak i dzierżawa będą wymagały formy aktu notarialnego. Dodatkowo nieruchomości te powinny być objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy.

Zezwolenie na przetwarzanie lub zbieranie odpadów będzie wydawane tylko na rzecz podmiotów niekaranych wcześniej za określone przestępstwa, w tym przestępstwa przeciwko środowisku oraz wobec których w ciągu ostatnich 10 lat nie wydano ostatecznej decyzji o cofnięciu opisanego zezwolenia (opisane restrykcje dotyczą również m.in. wspólników oraz członków zarządów podmiotów gospodarujących odpadami).

Jednak jedną z najważniejszym wprowadzanych zmian jest obowiązek ustanowienia przez posiadacza odpadów obowiązanego do uzyskania zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów zabezpieczenia finansowego, które pokryje ewentualne koszty usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania oraz koszty wykonania zastępczego obowiązku usunięcia odpadów i naprawienia negatywnych skutków działalności i szkód w środowisku w przypadku cofnięcia posiadaczowi zezwolenia. Wysokość zabezpieczenia będzie obliczana jako iloczyn maksymalnej łącznej masy wszystkich rodzajów odpadów, która jednocześnie może być magazynowana, wyrażonej w Mg i stawki za 1 Mg odpadów (zgodnie z projektem rozporządzenia w tej sprawie stawki będą wynosiły od 100 zł za odpady obojętne do 600 zł za odpady niebezpieczne).

Powyżej opisane zostały tylko wybrane aspekty nowelizacji. Ustawa nowelizująca wprowadza również szereg innych ograniczeń i obowiązków dla gospodarujących odpadami, jak obowiązek prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów, jak również dodatkowe, istotne obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

Ustawa nowelizująca zawiera szczegółowe przepisy przejściowe. Najważniejszym z nich jest obowiązek złożenia przez aktualnych posiadaczy zezwoleń na przetwarzanie lub zbieranie, pozwoleń na wytwarzanie odpadów uwzględniających zbieranie lub przetwarzanie odpadów oraz posiadaczy pozwoleń zintegrowanych wniosków o dostosowanie tych decyzji do nowych przepisów w terminie roku od dnia wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej, tzn. do 5 września 2019 r.

Za prowadzenie działalności bez wymagane zezwolenia na zbieranie odpadów lub wbrew jego warunkom grozi administracyjna kara pieniężna w wysokości do 1.000.000 zł, która może być podwojona przy kolejnym jej wymierzaniu.

Nowy rejestr posiadaczy odpadów

W 2018 roku powstał nowy rejestr posiadaczy odpadów, a dokładnie rejestr wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami (dalej, „rejestr”). Rejestr jest prowadzony przez marszałków województw, jest scentralizowany oraz publicznie dostępny pod adresem https://bdo.mos.gov.pl/web/. Rejestr obejmuje szereg przedsiębiorców, których działalność generuje powstawanie odpadów, w tym wprowadzających na rynek polski pojazdy samochodowe, sprzęt elektroniczny i elektryczny, baterie, akumulatory, oleje smarowe, opony pneumatyczne, opakowania, czy produkty w opakowaniach. Obowiązek wpisu może dotyczyć również importerów i podmiotów dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, a także transportujących odpady.

Aby być zobowiązanym do wpisu nie trzeba prowadzić opisanej działalności w sposób ciągły, czy też jako działalności podstawowej. Jednorazowa akcja promocyjna, gdzie będą rozdawane produkty zawierające baterie, bądź też nabycie przez polską spółkę zależną produktów w opakowaniach zbiorczych do dalszej dystrybucji, mogą być wystarczające, aby podlegać obowiązkowi wpisu.

Z naszej praktyki wynika, że z uwagi na niejasne przepisy ustaw środowiskowych często nie wiadomo, czy dany podmiot rzeczywiście podlega obowiązkowi wpisu. Czasami wystarczy dokładna analiza konkretnego stanu faktycznego, a czasami rekomendujemy zwrócenie się do odpowiednego organu o wiążącą interpretację przepisów. Ocena konkretnego przypadku jest ważna, ponieważ zgodnie z nowymi przepisami za prowadzenie działalności bez wymaganego wpisu grozi administracyjna kara pieniężna do 1.000.000 zł.

Niezależnie od samego wpisu do rejestru prowadzenie działalności generującej powstawanie odpadów wiąże się z innymi obowiązkami, jak np. z zapewnieniem odzysku, w tym recyklingu odpadów wprowadzonych na rynek. Niewykonanie takiego obowiązku wiąże się z koniecznością zapłaty tzw. opłaty produktowej, która może być ustalona za kilka lat wstecz.

Nowe uprawnienia Inspekcji Ochrony Środowiska i wysokie kary za nieprzestrzeganie przepisów środowiskowych

Również we wrześniu 2018 r. weszło w życie wiele przepisów nowelizacji ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (ustawa o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw z 20 lipca 2018 r., Dz. U. z 2018 r., poz. 1479). Wraz z zaostrzeniem przepisów prawa ochrony środowiska zostały zwiększone również uprawnienia Inspekcji Ochrony Środowiska, która może prowadzić oprócz planowych również kontrole pozaplanowe, np. gdy istnieje podejrzenie wystąpienia zanieczyszczenia środowiska. W kontrolach można używać dronów. Kontrole pozaplanowe mogą odbywać się przez całą dobę, również bez uprzedzenia. Osoba, która utrudnia kontrolę podlega karze do 100.000 zł. W czasie kontroli Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może wydać decyzję w przedmiocie wstrzymania działalności przedsiębiorcy w zakresie stwarzającym zagrożenie zdrowia lub życia ludzi albo zagrożenie zniszczenia środowiska.

Obok zmian dotyczących zwiększenia uprawnień Inspekcji Ochrony Środowiska do szeregu ustaw środowiskowych zostały wprowadzone dodatkowe kary pieniężne za naruszenie określonych obowiązków lub też istniejące kary zostały zwiększone.