Nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy

Niektóre z przepisów wejdą w życie nieco później. Dotyczy to stworzenia tzw. centralnego rejestru beneficjentów rzeczywistych, do którego wiele podmiotów gospodarczych (tj. spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, oraz akcyjne z wyjątkiem spółek publicznych, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności) będzie musiało zgłosić osoby sprawujące nad nimi kontrolę. Przepisy dotyczące rejestru wejdą w życie od 1 września 2019 r.

Pomysł stworzenia centralnego rejestru beneficjentów rzeczywistych należy ocenić pozytywnie, jako powszechnie i nieodpłatnie dostępnego narzędzia umożliwiającego pozyskanie aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych. Aktualność takich danych jest szczególnie istotna z tego względu, że identyfikacja beneficjenta rzeczywistego jest jednym z podstawowych kryteriów weryfikacji klienta w procesie badania AML. Przedsiębiorcy po raz pierwszy będą zobowiązani do aktywnego dostarczania informacji na temat osób, które posiadają na nie istotny wpływ.

Zasada pełnej jawności a prawo do prywatności

Kontrowersyjną kwestią na gruncie polskiej ustawy jest objęcie rejestru zasadą pełnej jawności. Oznacza to, że dostęp do rejestru i informacji o beneficjentach rzeczywistych będzie miał każdy. Pojawiły się głosy, że takie rozwiązanie może być nadmierne i naruszać prawo do prywatności i bezpieczeństwo osób, o których informacje znajdować się będą w rejestrze. Polska ustawa idzie bowiem w tym zakresie dalej niż dyrektywa AML IV, która stanowi, że dostęp do rejestru oprócz organów nadzoru i podmiotów obowiązanych mogą mieć osoby i podmioty, które wykażą w tym swój interes prawny. Takie rozwiązanie zostało przyjęte w wielu krajach UE. Polski ustawodawca wskazał jednak, że uruchomienie jawnego rejestru uzasadnione jest szerszymi funkcjami rejestru, takimi jak zapewnienie szeroko pojętej ochrony uczestników rynku poprzez umożliwienie dostępu do informacji o kontrahentach. Pewnym rozwiązaniem, które mogłoby przyczynić się do ochrony prywatności byłoby umożliwienie identyfikacji beneficjentów rzeczywistych po wpisaniu konkretnego podmiotu do wyszukiwarki, a nie wykorzystywanie w procesie identyfikacji numeru PESEL, za pomocą którego możliwe jest otrzymanie informacji o wszelkich istotnych prawach udziałowych konkretnej osoby w różnych podmiotach.
 

Aktualizacja danych najważniejsza

Warto zauważyć, że ustawodawca unijny określił ogólne zasady funkcjonowania rejestrów beneficjentów rzeczywistych, pozostawiając do decyzji państw członkowskich m.in. kwestie techniczne, czy też zasady weryfikacji i aktualizacji danych. Zapewnienie aktualności danych w rejestrze jest centralną kwestią wpływającą na jego przydatność. Polska ustawa nakłada obowiązek aktualizacji danych na podmioty zobowiązane. Tymczasem warto zwrócić uwagę na rozwiązania, które w tym zakresie przyjęły inne państwa. Niektóre z nich dopuszczają np. możliwość zgłaszania zaobserwowanych nieprawidłowości przez każdego użytkownika rejestru, co ma przyczynić się do utrzymywania jak najlepszej jakości ujawnionych w nim informacji.