Zmiana terminów przedawnienia roszczeń majątkowych w prawie cywilnym oraz zasad ich dochodzenia przeciwko konsumentom

Podstawowy ogólny termin przedawnienia roszczeń majątkowych przewidziany w art. 118 k.c. zostanie skrócony z 10 do 6 lat. Natomiast termin przedawnienia roszczeń istotny dla biznesu - a więc termin przedawnienia roszczeń majątkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz o świadczenia okresowe– nie ulegnie zmianie i będzie wynosił 3 lata od daty wymagalności danego roszczenia.

Zmieni się natomiast istotnie sposób liczenia okresu przedawnienia roszczeń majątkowych, w tym roszczeń związanych z działalnością gospodarczą oraz roszczeń okresowych - koniec tego terminu będzie przypadać na ostatni dzień roku kalendarzowego. Ta nowa zasada liczenia upływu terminu przedawnienia nie będzie dotyczyć jedynie roszczeń majątkowych, których termin przedawnienia z mocy przepisów szczególnych jest krótszy niż dwa lata.

Co szczególnie istotne dla biznesu - dochodzenie roszczenia majątkowego związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej będzie możliwe nie, jak dotąd, w terminie 3 lat kalendarzowych, ale do końca trzeciego roku kalendarzowego przypadającego po roku, w którym wierzytelność stała się wymagalna.

Zmieni się również termin przedawnienia roszczeń majątkowych stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu powszechnego albo orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym lub ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Termin przedawnienia takich roszczeń, zgodnie z nowym brzemieniem art. 125 § 1 k.c. będzie wynosił 6 lat, w miejsce dotychczasowych 10 lat.

Nowelizacja znajdzie zastosowanie zarówno do roszczeń majątkowych powstałych po wejściu w życie ustawy, tj. najwcześniej dnia 9 lipca 2018 roku, jak i do tych które powstały przed tą datą (a jeszcze się nie przedawniły).

W tym drugim przypadku obowiązują dwie zasady przejściowe przewidziane w ustawie nowelizującej.

Mianowicie jeżeli nowy termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia roszczenia rozpocznie się z dniem wejścia w życie ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie nastąpi z upływem tego wcześniejszego terminu.

Zmienią się również zasady dochodzenia roszczeń przeciwko konsumentom. Mianowicie, zgodnie  z nowym art. 117 § 2¹ k.c., po upływie terminu przedawnienia takiego roszczenia nie będzie można domagać się jego zaspokojenia (w tym zasądzenia przez sąd).

Dotychczas zasadą było, że przedawnione roszczenie przeciwko konsumentowi mogło być dochodzone zarówno przed sądem jak i pozasądowo, a dopiero na uzasadniony zarzut pozwanego Sąd nie zasądzi od niego przedawnionego roszczenia na rzecz osoby domagającej się zapłaty. To uregulowanie zmieni się diametralnie od 9 lipca 2018 roku.

Do ww. zasady wprowadzono wyjątek oparty o zasady słuszności. Zgodnie z w nowym art. 117¹ k.c., w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. W takiej sytuacji sąd powinien rozważyć w szczególności:

1. długość terminu przedawnienia;
2. długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
3. charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Powyższa regulacja oznacza, że od 9 lipca 2018 roku w praktyce zupełnie nieopłacalne stanie się dochodzenie przed Sądem roszczeń przedawnionych przez duże spółki windykacyjne, czy działy windykacji spółek świadczących usługi lub sprzedających towary konsumentom.

Procesowym uzupełnieniem ww. zmian jest wprowadzenie do art. 187  § 1 pkt 1 ¹ kodeksu postępowania cywilnego zasady, że obligatoryjnym elementem pozwu będzie od 9 lipca 2018 roku oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia.

W przypadku nieoznaczenia daty wymagalności roszczenia w pozwie, przewodniczący wezwie powoda do uzupełniania takiego braku w terminie 7 dni, a po bezskutecznym upływie terminu zwróci pozew. Zwrócony pozew zgodnie za art.  nie wywoła żadnych skutków, które ustawa wiąże z wniesieniem pozwu do sądu. Dla przykładu w razie zwrotu pozwu w powyższym trybienie zostanie przerwany bieg terminu przedawnienia danego roszczenia.

Należy pamiętać, że przedawnienie jest instytucją iuris cogentis - regulujące je przepisy nie mogą być uchylone lub zmienione wolą stron. Strony nie mogą np. skrócić albo przedłużyć terminu przedawnienia. Jest to bowiem instytucja, za pomocą której prawo przedmiotowe realizuje porządek prawny w stosunkach prawnych obywateli[3].

Wydaje się, że wprowadzone zmiany powinny zainteresować uwagę szefów działów prawnych oraz działów dochodzenia należności i windykacji przedsiębiorców, w tym spółek handlowych, jak też wyspecjalizowanych działów procesowych funkcjonujących w dużych spółkach i grupach.

Przypisy:
[1] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – Kodeks Cywilny
[2] Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. Zm.) – kodeks postępowania cywilnego.
[3] S. Dmowski, S. Rudnicki Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna wyd.X komentarz do art. 117, nb.1 (LEX).